Аналитика
Босна и Херцеговина се соочува со сериозна финансиска криза во секторот за контрола на летање, што може да доведе до целосно затворање на BHANSA – државната агенција одговорна за управување со воздушниот простор.
Откако БиХ го загуби арбитражниот спор против словенечката компанија Виjадукт, компанијата се обидува да ги наплати долговите од 70 милиони евра преку средствата што BHANSA ги добива од Еуроконтрол. Како одговор, Еуроконтрол ги замрзна сите плаќања кон Босна и Херцеговина, создавајќи сериозна финансиска блокада.
Владата на Република Српска во 2004 година и додели концесија на компанијата „ХЕС Врбас“, во сопственост на Вијадукт, за изградба на хидроцентрали на реката Врбас. Меѓутоа, истата година беше одобрена концесијата за ХЕЦ Бочац 2, со што практично беше оневозможен проектот на Вијадукт. Компанијата покрена арбитражна постапка во 2014 година, тврдејќи дека претрпела значителна штета поради раскинувањето на договорот.
Меѓународниот арбитражен суд во Вашингтон пресуди во корист на Вијадукт, наложувајќи БиХ да плати 40 милиони евра. Со задоцнета камата, долгот сега е пораснат на повеќе од 70 милиони евра.
Советот на министри на БиХ донесе заклучок со кој бара во рок од 15 дена да се изработи предлог решение за плаќање на вкупниот долг, вклучувајќи ги главнината, каматите и арбитражните трошоци – кој наскоро истекува.
Во меѓувреме, BHANSA испрати итно писмо до институциите на БиХ, предупредувајќи дека Еуроконтрол ја известила агенцијата за извршната наредба за заплена, издадена на 21 март 2025 година од судските власти во Брисел. Оваа наредба нареди замрзнување на сите плаќања кон БиХ и BHANSA.
Европската унија на контролори на летање предупредува дека ваквата ситуација може да доведе до колапс на системот за контрола на летање во БиХ, што би имало сериозни последици за цела Европа. Во соопштението, пренесено од германскиот магазин Фокус, се бара и поголема правна заштита на Еуроконтрол.
„Приходите од таксите за прелети сочинуваат 90% од буџетот на BHANSA. Агенцијата сега е на работ на оперативен колапс. Во најлошото сценарио, ова би значело затворање на контролата на летање во БиХ, затворање на аеродромите во Сараево, Бања Лука, Мостар и Тузла, запирање на медицинскиот и човечкиот персонал“, се вели во соопштението на медицинскиот и човечкиот персонал.
Воздушниот простор на БиХ е од стратешко значење за Југоисточна Европа, а неговото затворање може да предизвика метеж во соседните земји и дополнителен притисок врз европскиот систем за контрола на воздушниот сообраќај. Затоа, ATCEUC (Европската унија на вработените во контролата на летање) предупредува дека проблемот не ја погодува само БиХ, туку ја загрозува стабилноста на целиот систем.
Како едно од можните решенија, ATCEUC ги повикува белгиските власти да обезбедат посилна правна заштита на Еуроконтрол, со цел да се спречат финансиските проблеми на одделни земји да го загрозат целиот европски систем на воздушен сообраќај.
