КОСМИЧКА МИСТЕРИЈА: Зошто се движиме многу побрзо од теоретските предвидувања?

Со децении наназад, астрономите веруваа дека нашата планета и Сончевиот систем тивко се лизгаат низ космичката празнина со брзина од околу 370 километри во секунда, едвај забележлива во огромниот хоризонт на универзумот. Но, најновите откритија сугерираат нешто многу подраматично: можеби сме всушност патници што пробиваат низ космосот со хипербрзина што ја надминува претходната проценка за речиси четири пати. Нови истражувања на радио-галаксии укажуваат дека нашето движење остава значително посилна трага на небото отколку што предвидува стандардниот космолошки модел.

Тим предводен од астрофизичарот Лукас Беме од Универзитетот во Билефелд повторно ја отвори дебатата за униформноста на универзумот. Наместо очекуваниот „космички мир“, податоците што ги анализирале, прибрани од огромни радио истражувања како LOFAR, ASKAP и VLA, покажуваат необично силен дипол, суптилна асиметрија во бројот на галаксии во насоката на нашето движење. Наместо лесно да се вклопи во рамките на ΛCDM моделот, оваа нерамнотежа изгледа како да ја предизвикува самата основа на космологијата.

Радиогалаксиите, со своите моќни млазови што пробиваат низ космичката прашина, се идеални „сведоци“ на нашето движење. Колку побрзо се движиме, толку појасно се забележува нивното натрупување пред нас и разредување зад нас, нешто што современите телескопски мрежи можат извонредно прецизно да го измерaт. Но, токму тие податоци откриваат нешто збунувачко: забележаниот дипол е околу 3,7 пати посилен од она што треба да го остави движење од 827.000 километри на час, брзина што ја утврдија мерењата на космичката микробранова позадина.

За да избегнат статистички заблуди, истражувачите примениле напредни модели што го земаат предвид фактот дека многу радиогалаксии не се појавуваат како еден објект, туку како низа јазли и лобуси. Со тоа избегнале погрешни броења и лажни сигнали. Дури и така, резултатот останува непријатно упорен: вишокот дипол достигнува значајност од 5,4 сигма и е речиси совршено усогласен со насоката на CMB диполот.

Овој феномен не е изолиран. Претходни студии од инфрацрвени истражувања на квазари до комбинирани анализи со податоци од Планк веќе предупредија дека бројот и осветленоста на далечните извори не се совпаѓаат со очекувањата. Новите резултати, наместо да ја смируваат дебатата, истураат уште повеќе масло на огнот.

Што би можело да се крие зад ова изненадување? Некои научници шпекулираат дека можеби нашата околина е похаотична отколку што дозволуваат симулациите, дека во близина се наоѓа група моќни радиогалаксии што ја искривуваат статистиката. Други предупредуваат на можни проблеми во калибрацијата на радио-истражувањата. Но, ако овие објаснувања паднат во вода, тогаш сценариото станува навистина возбудливо: можеби универзумот не е толку рамномерен и „мирен“ како што мислевме, или пак постои фактор што сѐ уште не сме го откриле, кој ја обликува распределбата на материјата на начин што не го сметаме во пресметките.

Претстојните генерации радио истражувања, особено оние на мрежата SKA, ќе ја имаат финалната реченица. Ако новите податоци го потврдат сегашното несовпаѓање, тоа би можело да стане едно од најважните космолошки откритија во последните неколку децении, сведоштво дека нашиот универзум е многу покомплексен, пожив и понепредвидлив отколку што претпоставувавме.