Аналитика
Европската комисија ја стегна рамката околу големите технолошки компании: Meta и TikTok се под лупа поради прекршување на обврските за транспарентност и заштита на корисниците што ги пропишува Законот за дигитални услуги (DSA). Според прелиминарните наоди, двете компании не им овозможиле на истражувачите соодветен пристап до јавните податоци, а Meta дополнително не обезбедила едноставни механизми за пријавување и отстранување на нелегална содржина на своите платформи – Facebook и Instagram.
Оваа постапка е дел од пошироката стратегија на Европската Унија да воведе ред во дигиталниот простор и да ги натера технолошките гиганти да преземат поголема одговорност за содржината што се споделува на нивните платформи. DSA бара од најголемите мрежи и пребарувачи да обезбедат ефикасни мерки за спречување на ширење на нелегални и штетни содржини, како и вистинска транспарентност во однос на нивното влијание врз општеството, особено врз младите.
Комисијата забележала дека и Meta и TikTok поставиле сложени и нејасни процедури за добивање пристап до јавни податоци, што го отежнува истражувањето на нивните алгоритми и влијанието на содржините врз физичкото и менталното здравје на корисниците. Наместо олеснување, компаниите вовеле повеќеслојни административни барања и т.н. „темни шеми“ во интерфејсот – дизајни кои ја збунуваат јавноста и ги одвраќаат истражувачите и корисниците од пријавување проблеми.
Покрај тоа, Европската комисија утврдила дека Facebook и Instagram не нудат лесен и достапен систем за пријавување на нелегални содржини, како што се материјали за сексуална злоупотреба на деца или терористички содржини. Постоечките алатки, според Комисијата, бараат премногу чекори и не гарантираат брза реакција, со што платформите потенцијално го губат правото на ослободување од одговорност според DSA.
Регулативата, исто така, им дава на корисниците во ЕУ право да ги оспорат одлуките за модерирање на содржината – на пример, кога нивната објава е избришана или сметката им е суспендирана. Но, Комисијата утврдила дека механизмите на Meta не дозволуваат корисниците да достават дополнителни докази или објаснувања во жалбените постапки, што ја намалува ефикасноста и правичноста на процесот.
Meta и TikTok добија можност да ги разгледаат документите од истрагата и писмено да одговорат на наодите. Обете компании најавија дека ќе соработуваат со Комисијата. Од Meta изјавија дека веќе направиле измени во своите системи за известување и пристап до податоци по стапувањето во сила на DSA, и дека нивните решенија се усогласени со европските правила. TikTok, пак, предупреди дека постои судир меѓу DSA и регулативата за заштита на личните податоци (GDPR), поради што побара јасни насоки од регулаторите за тоа како да се усогласат двата закони.
Доколку прелиминарните наоди на Комисијата се потврдат, Meta и TikTok може да се соочат со рекордни казни до 6% од нивниот годишен глобален промет. Европската Унија, со оваа истрага, испраќа јасна порака: дека дигиталниот простор повеќе нема да биде слободна зона без одговорност, и дека големите платформи ќе мора да ја споделат својата моќ со јавноста, транспарентно и отчетно.
Новата регулатива предвидува и следен чекор – од 29 октомври 2025 година, ќе стапи во сила посебен закон кој ќе им овозможи на истражувачите пристап и до нејавни податоци на големите платформи, со цел да се засили јавниот надзор и да се идентификуваат ризиците што произлегуваат од нивните алгоритми.
Со ова, ЕУ ја отвора новата ера на дигитална отчетност каде што транспарентноста станува правило, а не исклучок, дури и за најмоќните играчи во светот на технологијата.
