Аналитика
Компаниите во Србија што произведуваат цемент, железо, челик, алуминиум, вештачко ѓубриво, како и електрична енергија – сектори кои поради својата природа спаѓаат меѓу најголемите загадувачи – од 1 јануари ќе мора да ѝ плаќаат на државата нов данок на загадување. Истата обврска ќе важи и за фирмите што увезуваат такви „валкани“ суровини.
Нацрт-законите за данок на емисиите на стакленички гасови и за данок на увоз на производи со висока содржина на јаглерод се моментално во јавна расправа што ќе трае до 21 октомври, а првиот јавен состанок на оваа тема ќе се одржи во среда, 8 октомври, во Стопанската комора на Србија.
Според соговорниците на весникот Данас, оваа мерка би можела да биде поволна за српските компании, бидејќи може да ги спаси од плаќање на многу поскапиот европски данок во рамките на CBAM системот (Механизам за прилагодување на границите на јаглеродот), кој изнесува 90 евра по тон CO₂. Сепак, тоа ќе важи само ако Европската комисија ги прифати српските сертификати за емисии на стакленички гасови.
Предлог-законот во Србија предвидува значително понисок надомест – само четири евра по тон јаглерод. Со негово воведување, домашните компании би можеле да бидат ослободени од плаќање на европскиот данок, кој треба да започне да се применува од 1 јануари 2026 година.
Од Министерството за финансии објаснуваат дека целта на овој данок не е да се воведе нова финансиска давачка, туку да се поттикнат инвестиции во зелени технологии, обновливи извори на енергија и декарбонизација. На тој начин, според Министерството, ќе се намали загадувањето на воздухот и ќе се подобри јавното здравје.
Дополнително, од таму наведуваат дека со новиот данок ќе се создадат фер услови меѓу домашните производители и увозниците, а Србија ќе се усогласи со европските климатски политики и постепено ќе се приближи кон пазарот на Европската Унија.
Сепак, иако владата ја гледа мерката како поттик, во НАЛЕД предупредуваат дека државниот данок може да ја чини економијата околу 100 милиони евра годишно, при што дел од тој трошок, извесно, ќе се пренесе врз граѓаните преку поскапување на производите.
Од организацијата додаваат дека, иако мерката најмногу ќе им помогне на извозно ориентираните алуминумски и челични компании, кои до 70 проценти од производството го пласираат на странски пазари, таа ќе претставува финансиски товар за фирмите од други сектори, како производството на цемент, кое не е насочено кон извоз.
Соговорниците на Данас истакнуваат дека данокот може да биде тежок товар и за државната компанија ЕПС, имајќи ја предвид нејзината голема зависност од енергетски интензивно производство.
„СРБИЈА ИМАШЕ ДВЕ ОПЦИИ“
Директорот на Одделот за одржлив развој во НАЛЕД, Слободан Крстовиќ, за Данас објаснува дека Законот за данок на емисиите на гасови со ефект на стаклена градина претставува една од клучните реформи што организацијата ја предлага веќе подолг период преку својата „Сива книга“.
„Србија имаше две можности – првата, да влезе во системот CBAM на Европската Унија и да плаќа данок на јаглерод според европските износи, и втората – да воведе сопствен национален данок, како што предвидува предложениот закон“, изјави Крстовиќ.
„Според новиот закон, почетниот износ е четири евра по тон јаглерод, што би го плаќала енергетски интензивната индустрија. Тоа е многу пониска цена од сегашните 85 до 90 евра по тон на европскиот пазар. Најважно е Европската комисија да ја прифати српската методологија за верификација на емисиите – само така ќе можеме да го плаќаме овој данок дома, а не во ЕУ“, нагласува тој.
Крстовиќ признава дека новиот данок сепак ќе ја оптовари домашната индустрија, и потсетува на проценката на НАЛЕД дека економскиот ефект може да изнесува околу 100 милиони евра годишно.
(Фото: Круг Здравља)
