Аналитика
Брисел официјално го одобри долгогодишниот обид на Бугарија да се приклучи на еврозоната во среда, отворајќи го патот таа да стане 21-ва членка на еврозоната на 1 јануари 2026 година.
Комисијата и Европската централна банка (ЕЦБ) соопштија дека Бугарија – најсиромашната земја-членка на ЕУ – ги исполнила таканаречените „критериуми за конвергенција“ за да се приклучи на валутната унија.
„Еврото ќе донесе опипливи придобивки за бугарските граѓани и бизниси: стабилни цени, пониски трошоци за трансакции, заштитени заштеди, повеќе инвестиции и зголемена трговија. Секако, еврото е повеќе од валута“, рече шефот на ЕУ за економија, Валдис Домбровскис.
Софија долго време одржуваше ниски нивоа на дефицит и долг во својот обид да се приклучи на валутата, но постојано се бореше да ја скроти инфлацијата, која остана тврдоглаво висока по енергетскиот шок предизвикан од целосната инвазија на Русија во Украина.
Според најновата прогноза на Комисијата, стапката на инфлација во Бугарија се очекува да се искачи на 3,6% оваа година – далеку над просекот во еврозоната од 2,4%.
Сепак, Брисел забележа дека просечната стапка на инфлација во Бугарија помеѓу мај 2024 и април 2025 година била 2,7%, што го исполнува критериумот да биде под „референтната вредност“ од 2,8% пресметана со додавање на 1,5 процентни поени на просечната стапка на инфлација на трите земји од еврозоната каде што ценовните притисоци се најслаби.
Брисел, исто така, предвидува дека инфлацијата во Бугарија повторно ќе се намали на 1,8% во 2026 година, бидејќи влијанието на повторно воведениот ДДВ за леб и ресторани воведен на почетокот на оваа година ќе се намали, а платите ќе се умерени.
ПРОТЕСТИ ПРОТИВ УСВОЈУВАЊЕ НА ЕВРОТО
Објавата претставува значајна победа за владата на Софија. Малцинската влада на конзервативниот премиер Росен Жељазков, бугарската централна банка и мнозинството во парламентот на земјата силно го поддржуваат приклучувањето кон еврото, тврдејќи дека овој потег ќе ја зголеми трговијата и ќе ги намали трошоците за финансиски трансакции во економијата зависна од извоз.
Тие исто така забележуваат дека пристапувањето кон зоната на единствена валута ќе ѝ овозможи на Софија поголема контрола врз монетарната политика со тоа што ќе му дозволи на шефот на нејзината централна банка, Димитар Радев, да биде член на Управниот совет на ЕЦБ, главното тело на банката за одредување на стапките.
Иако бугарската валута, левотот, е врзана за еврото од 1999 година, земјата во моментов нема право на глас врз политиката на ЕЦБ.
Најавата на Брисел доаѓа и покрај неодамнешните големи протести низ десетици градови во земјата, при што многу граѓани се загрижени дека промената на валутата може да доведе до нагло зголемување на цените, особено на храната.
Протестите се поддржани од крајнодесничарската партија Преродба, третата најголема политичка сила во Бугарија, и претседателот Румен Радев. И двајцата повикаа на референдум за пристапување во еврозоната, но беа попречени од парламентот и судовите во земјата.
Високото ниво на корупција и годините политичка нестабилност, исто така, го поттикнаа антиестаблишментското расположение во земјата, каде што просечниот БДП по глава на жител е само 24.200 евра: најнизок во ЕУ.
Претставниците на Комисијата ги минимизираа стравувањата од зголемување на цените, тврдејќи дека искуството покажува дека вкупното зголемување на цените по пристапувањето ќе биде „исклучително мало, речиси маргинално“.
Тие, исто така, забележаа дека европските и бугарските власти ќе ја „следат“ ситуацијата за да се осигурат дека бизнисите нема да ја искористат промената на валутата со зголемување на цените на неоправдани нивоа.
КОИ СЕ СЛЕДНИТЕ ЧЕКОРИ ЗА БУГАРИЈА?
Европскиот парламент и другите земји-членки на еврозоната сега мора формално да дадат зелено светло за пристапувањето на Бугарија. Конечното одобрување би можело да дојде уште на 8 јули.
Од 8 август, се очекува сите малопродажни објекти во Бугарија да ги прикажуваат цените и во левови и во евра, според Николај Валканов, извршен директор на Здружението за модерна трговија. Овој потег доаѓа во пресрет на очекуваниот прием на земјата во еврозоната, а конечната одлука и датумот за влез се очекува да бидат објавени до 8 јули.
Валканов истакна дека системот за двојно одредување цени веќе довел до забуна, особено кај постарите купувачи. Многумина ја мешаат бројката во евра со попуст или промотивна понуда, иако во реалноста, таа едноставно ја одразува еквивалентната вредност на оригиналната цена во новата валута.
Овој услов ќе биде обврзувачки за сите трговци, кои мора да се осигурат дека обете цени се појавуваат една до друга, користејќи идентичен фонт и големина. Ова правило ќе остане на сила до крајот на 2026 година, дозволувајќи им на потрошувачите доволно време да се прилагодат на промената.
Кога банкнотите и монетите од евро ќе влезат во оптек, кусурот ќе се дава во евра. Во случаи кога продавницата привремено ќе остане без готовина во евра, клиентите можат да добијат лева. Првичните залихи на готовина во евра ќе ги дистрибуираат Бугарската национална банка и комерцијалните банки, веројатно почнувајќи од декември.
Постојат одредени исклучоци од правилото за двојно одредување цени, како што се бензинските пумпи и автоматите за продажба. Сепак, дури и во овие случаи, трговците на мало мора да најдат начин да ги информираат клиентите за еквивалентот на цената во евра.
(Фото: ING)
