ВУЛКАНОТ НА ИСЛАНД ПРЕД ЕРУПЦИЈА, жителите евакуирани и во исчекување

Исланд се подготвува за неизбежна вулканска ерупција на полуостровот Рејкјанес, во југозападниот агол на островот. Гриндавик, мал рибарски град со население од околу 2.800 луѓе, е евакуиран откако во градот се појавила дупка длабока еден метар.

Сеизмичката активност почна да се зголемува во областа околу вулканот Фаградалсфјал на 25 октомври, кога повеќе од 1.000 земјотреси северно од Гриндавик се случија за само неколку часа. Два силни земјотреси, со јачина од 3,9 и 4,5 степени по Рихтер, се случија на длабочина од околу 5 километри. Во текот на следните две недели, сеизмичката активност продолжи, со стотици земјотреси и издигнувања регистрирани секој ден, што покажува дека магмата се акумулира под земјата.

Многу Исланѓани беа на работ на нервите во последниве недели, бидејќи магмата што се движи под земја во југозападниот дел на земјата се заканува да ја пробие површината и да почне да тече низ пејзажот. Ако се случи, вулканската ерупција би можела да ја загрози крајбрежната заедница Гриндавик, дом на повеќе од 3.000 луѓе, како и геотермална централа која снабдува со енергија десетици илјади куќи.

Научниците го следат секој аспект од геолошките немири, помагајќи им на исландските власти да се подготват за сè што може да следи. „Тоа е толку блиску до населено место“, вели Евгенија Илинскаја, вулканолог од Универзитетот во Лидс, Велика Британија. „Навистина се чувствувам за луѓето таму“.

Без оглед на тоа дали оваа конкретна серија на магма започнува ерупција или не, многу истражувачи сега мислат дека овој регион на Исланд влегува во нова фаза на вулканска активност која може да трае со децении или векови. Во изминатите три години на оваа област, полуостровот Рејкјанес, се случија три мали ерупции. Последен пат кога овој дел од земјата бил вулкански активен – приближно помеѓу 800-та и 1240-та година од нашата ера – лава течела во она што сега е предградие на Рејкјавик1, главниот град на Исланд.

Најновите потреси започнаа на 25 октомври, кога илјадници мали земјотреси почнаа да се случуваат северно од Гриндавик. Во следните денови, Глобалниот систем за позиционирање и мерењата на сателитски радар покажаа дека делови од земјата се подигнале за 7 сантиметри – зачудувачки голема стапка на подигање. Вулканолозите од Исландската метеоролошка канцеларија (ИМО) во Рејкјавик и на други места заклучија дека стопената карпа се инјектирала во пукнатина долга 15 километри во Земјината кора, позната како насип, на помалку од 5 километри под површината.

Оттогаш, земјотресите продолжија да ја тресат областа, а некои патишта пукнаа додека земјата се спушта околу Гриндавик додека магмата се движи. На 10 ноември, друг рој земјотрес ги натера властите да го евакуираат градот, плашејќи се дека ерупција е неизбежна. Работниците градат земјени бариери околу блиската електрана, со надеж дека ќе ги пренасочат сите текови на лава. Геотермалната бања Blue Lagoon, една од најголемите туристички атракции на Исланд, е затворена барем до крајот на ноември.

Ажурирањето на ММО од 20 ноември објави дека тлото во областа околу електраната продолжува брзо да се подига додека магмата се акумулира под неа.

На 11 ноември, податоците на Исландската метеоролошка канцеларија (ИМО) покажаа дека има „тунел со магма“ на околу 15 километри од Сунднук на север до Гриндавик и во морето. Експертите велат дека ерупција може да се случи насекаде покрај овој тунел – познат и како насип. Податоците во живо од сеизмичката мониторинг станица во близина на Хагафел – местото каде што експертите сметаат дека најверојатно ќе се случи вулканска ерупција – ја покажуваат моменталната земјотресна активност, што може да укаже дали магмата се приближува до површината за да се случи ерупција.

Тоа е само мал примерок од десетици илјади земјотреси што се случија долж дел од полуостровот Рејкјанес во последните недели.

Додека ерупцијата може да се случи насекаде покрај насипот, најверојатната точка за ерупција се чини дека е околу Хагафел, околу 2 км северозападно од Гриндавик, според ММО.

Што ќе се случи непосредно пред да се појави пукнатина на површината во моментов е нејасно – иако присуството на гасови како сулфур диоксид и јаглерод диоксид би укажало дека магмата е блиску до површината. Зголемената сеизмичка активност може да сугерира и зголемена активност под земјата.

„Уште едно ненадејно зголемување на јачината и бројот на земјотреси би било лош знак“, изјави Хаиме Торо, професор по геологија на Универзитетот во Западна Вирџинија, во е-пошта за Live Science. „Исто така, продолжување на деформацијата на тлото, зголемување на топлинскиот проток на површината, емисиите на гасови. Со други зборови, работите што се случуваат“.

Арман Хоскулдсон, вулканолог од Нордискиот вулканолошки центар на Универзитетот на Исланд, во е-пошта изјави за Live Science дека земјотресите со ниска фреквенција би биле предзнак, бидејќи тоа би сугерирало дека CO2 почнал да бега од магмата.

Земјотресната активност е исто така поврзана со движењето на магмата. Сепак, пред ерупциите на блискиот вулкан Фаградалсфјал, сеизмичката активност се чинеше дека опаѓа пред да се појави пукнатина. „Имаше тивко место пред магмата да дојде до површината и да еруптира“, изјави Дејв Мекгарви, вулканолог од Универзитетот Ланкастер во Велика Британија, кој ги проучува исландските вулкани, во е-пошта за Live Science.

Сепак, не се знае дали ова ќе се повтори.

Мекгарви, исто така, рече дека присуството на гасови најверојатно ќе биде претходник на ерупција. „Доколку постоеше широка мрежа за следење на гасот, тогаш еден знак ќе беше забележливо истекување на магматичен сулфур диоксид од одредена област, бидејќи тоа ќе укажеше на издигнување на магмата на површината и затоа ова може да биде место за потенцијална ерупција“, рече тој.