Аналитика
Македонската економија, и покрај неизвесноста присутна на глобалната сцена, и понатаму покажува стабилна динамика на закрепнување. Според пролетните проекции на централната банка, економијата годинава ќе порасне за три проценти, а на среден рок се очекува раст од околу четири проценти. Основното макроекономско сценарио упатува на солидна динамика на натамошно економско закрепнување, вели гувернерот на Народната банка, Трајко Славески, нагласувајќи дека носители на растот ќе бидат инвестициите, како и кредитната поддршка за компаниите.
И покрај умерената нагорна ревизија на проектираната инфлацијата, во интервјуто за Пари гувернерот уверува дека процесот на дезинфлација продолжува, со очекување на среден рок стапката да се сведе на историскиот минимум.
Пари: Народната банка неодамна ги објави своите последни макроекономски проекции. Што покажуваат овие проекции, дали може да очекуваме понатамошно закрепнување на економијата?
Славески: Изгледите за македонската економија во овие најнови пролетни проекции, всушност, и не се многу променети во однос на претходните очекувања. Врз основа на расположивите информации во текот на подготовката на проекциите и претпоставките и за надворешното опкружување и околу домашните фактори, очекуваната стапка на раст за оваа година изнесува три проценти. Додека на среден рок проекциите укажуваат на раст на економијата од околу четири проценти. Со други зборови, основното макроекономско сценарио упатува на солидна динамика на натамошно економско закрепнување.
Доколку се гледа низ призмата на одделните компоненти на побарувачката, главен носител на растот се инвестициите, поддржани од најавениот јавен инфраструктурен циклус, но и од приливот на странски инвестиции и солидната кредитна поддршка на корпоративниот сектор од страна на банките. Минатата година, странските директни инвестиции достигнаа исклучително високо ниво од околу седум проценти од БДП, што сигурно ќе има позитивен импулс врз вкупната економија. Дополнително, и на кредитниот пазар е видлива зголемена кредитна поддршка на компаниите. Она што можеме да го видиме низ податоците е постојано зголемување и на расположливиот доход на населението и на кредитното финансирање на потрошувачката на домаќинствата. Оттаму и оваа компонента на побарувачката позитивно ќе приоднесе кон растот. Во околности на нешто помалку поволно надворешно опкружување, извозниот сектор се очекува годинава да има скромна стапка на раст и постепено да закрепнува во следниот период.
Народната банка направи мала надолна корекција на проекцијата за растот за оваа година (од 3,3 на 3 проценти), пред сѐ како одраз на послабите прогнози за раст на нашите клучни трговски партнери. Среднорочната патека на растот не претрпе промени.
Пари: Дали постојат ризици за остварување на овие проектирани стапки на раст?
Славески: За жал, исклучително високата непредвидливост и променливост се глобална карактеристика подолг временски период. И онака нестабилниот глобален амбиент, дополнително беше разнишан со ескалацијата на трговските тензии од почетокот на април оваа година, заради промената во политиката на царинските тарифи на САД. Ова предизвика и привремени падови и променливости и на финансиските пазари и општо поголема воздржаност на инвеститорите. Народната банка, врз основа на овие ризици и алтернативните сценарија за глобалната економија на ММФ, изготви и објави можни алтернативни сценарија и за македонската економија. На ваквиот амбиент во последниов период се надоврза и конфликтот Израел-Иран, којшто доколку ескалира, позначајно може да предизвика истовремено повисока глобална инфлација и помал економски раст.
Од друга страна, пак, има и нагорни ризици, пред сѐ од домашна природа. На пример, дел од најавените инфраструктурни инвестиции не се во целост вградени во проекциите и претставуваат позитивен ризик. На среден рок, се очекуваат позитивни влијанија од членството во НАТО и од членството во Единствената област за плаќање со евра (СЕПА), како и од новиот План на ЕУ за раст на Западниот Балкан, што исто така претставува позитивен ризик фактор за нашите проекции.
Пари: Направивте мала нагорна корекција за годинешната стапка на инфлацијата. На што се должи оваа промена и какви се очекувањата на Народната банка за инфлацијата на среден рок?
Славески: Нагорната ревизија на проектираната стапка на инфлација е умерена и направена е само за оваа година. Оваа корекција ја одразува нешто посилната динамика на ценовен раст од почетокот на годината, пред сѐ кај цените на прехранбените производи, но и нагорните ревизии за движењето на дел од увозните цени на светските берзи во следниот период. Сепак, она што сакам да го нагласам е дека проектираната просечна инфлација за оваа година изнесува околу три проценти, односно значи задржување на процесот на дезинфлација. На среден рок проекцијата не претрпе промени, односно и натаму се очекува дека инфлацијата ќе се сведе на историскиот просек од два проценти. Следствено, со ваквата проектирана патека кај домашната инфлација, распонот во однос на инфлацијата во еврозоната, кој веќе е значително намален во однос на оној во 2022 година, се очекува да продолжи да се стеснува. Клучни претпоставки за проекцијата се следниве – прво, исцрпување на ефектите од надворешните ценовни шокови, второ, натамошно закотвени инфлациски очекувања и трето, отсуство на позначителни притисоци преку каналот на домашната побарувачка.
Во однос на последниве фактори во проекциите се вградени очекувањата за постепена фискална консолидација на среден рок, како и очекувања за постепено забавување на динамиката на раст на расположливиот доход (плати, пензии), но и на растот на кредитирањето, кој до крајот на годината ќе се сведе на околу девет проценти, односно на околу 7,3 проценти на среден рок.
Пари: Какви се очекувањата за фискалната позиција на среден рок и дали постои монетарно-фискална координација, како поддршка на напорите за одржување на стабилноста на економијата?
Славески: Централната банка веќе покажа дека располага со повеќе инструменти на монетарна политика коишто се ефикасни за остварување на основната цел и за стабилизирање на очекувањата. Но, централната банка делува синхронизирано со останатите макроекономски политики. Оттука, поддршката за остварување на очекуваните ценовни нивоа, особено од фискалната политика е добредојдена. Впрочем, задржаната повеќедецениска макроекономска стабилност и економија којашто покажува добра отпорност на надворешни шокови оди во прилог на фактот дека досега макроекономските политики се добро координирани.
Сметам дека и во 2025 година и на среден рок треба да продолжи нормализирањето на фискалната политика и градењето на фискален простор за справување со нови и неочекувани ризици. Во оваа насока позитивно е тоа што среднорочната фискална стратегија предвидува континуирана фискална консолидација, при што се планира буџетскиот дефицит од четири проценти оваа година да се намали на 3,5 проценти наредната година, а потоа да продолжи да се намалува понатаму на три и под три проценти, и мислам дека треба да се опстои доследно на оваа патека. Прво, поради потребата за одржливост на јавниот долг и второ, како поддршка на монетарната политика во справувањето со инфлацијата, со оглед на тоа што фискалната политика може директно да делува на побарувачката во економијата.
За крај, какви е состојбата на девизните резерви во моментот, но и што покажуваат проекциите на Народната банка – дали може да очекуваме нивен раст во следниов период?
Славески: Нивото на девизните резерви на крајот на мај изнесува околу 4,7 милијарди евра и добро е што и по неколку последователни силни глобални шокови, резервите бележат пораст. Во однос на крајот на 2019 година, како пред-пандемиско ниво, резервите се повисоки за околу 40 проценти. Девизниот пазар е стабилен и од почетокот на 2025 година Народната банка има и мал нето-откуп на девизи. Согласно со поволната екстерна позиција на економијата, во претходните две години откупен е значаен износ на девизи на девизниот пазар, со што во целост е надоместен износот изгубен преку интервенции во текот на пандемијата и енергетската криза. Но, она што е клучно, исто така, што и анализата на т.н. показатели на адекватноста на девизните резерви покажува дека тие се соодветни за одржување на стабилноста на домашната валута и се над меѓународно поставените стандарди.
Каква ќе биде идната патека на девизните резерви зависи од очекувањата за надворешната позиција на економијата. Последните проекции на билансот на плаќања покажуваат умерен дефицит во тековната сметка, во просек од под три проценти од БДП во периодот 2025-2027, со оцени за постепено стеснување на тргвскиот дефицит, при поповолен надворешен контекст. Финансирањето на тековниот дефицит е поддржано со очекувани приливи од странски инвестиции, но поумерени од минатогодишните. Дополнително, и државата преку предвиденото надворешно задолжување за покривање на фискалните бруто потреби за финансирање, обезбедува дополнителна поддршка на позицијата на билансот на плаќања. Со овие очекувања, кумулативно во овие три години девизните резерви се очекува да продолжат да растат, а показателите за адекватност остануваат во конфорна зона.
К.А.
