Аналитика
Секоја земја што ќе одбие да се потчини на барањата на Кремљ да го плати природниот гас во рубли, ќе се соочи со истата судбина како Полска и Бугарија, предупреди Москва откако овие две земји забележаа пад на нивните испораки на нула во средата. „Плаќањето во соодветна форма ќе биде основа за продолжување на снабдувањето“, рече портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, осврнувајќи се на декретот на 31 март потпишан од рускиот претседател Владимир Путин со кој се бара сите плаќања за гасот да се вршат во рубли.
Европската комисија во средата инсистираше на тоа дека плаќањето на Русија во рубљи е забрането, бидејќи тоа ги поткопува санкциите воведени по инвазијата на Украина. Претседателката на Комисијата Урсула фон дер Лајен упати предупредување за компаниите со договори деноминирани во евра или долари – кои сочинуваат 97 отсто од договорите за гас на ЕУ со Русија. Тие „не треба да се прифатат руските барања, тоа би било прекршување на санкциите, па висок ризик за компаниите“.
Сепак, инструкциите на Брисел се нејасни. Во упатството издадено претходно овој месец, Комисијата рече дека компаниите би можеле да отворат сметка кај Газпромбанк (како што бара Москва) за да вршат плаќања за гас во евра или долари (како што е наведено во нивните договори) и потоа да издадат изјава дека нивната обврска за плаќање завршува со депонирањето на средствата. Тоа остава секоја подоцнежна конверзија во рубли во руски раце. Но, рускиот декрет смета дека обврските за плаќање се исполнети само откако ќе заврши конверзијата на валутата.
За да профункционира исплатата на Комисијата, Русија мора да се согласи да игра заедно. Указот на Путин дозволува исклучоци по дискреција на Русија, но не го детализира процесот за барање или доделување такви привилегии, односно му дава шанса на Путин да одбира фаворити во издавањето потврди или да објавува компании кои навистина плаќаат во рубљи, пркосејќи на ЕУ санкции.
Еден дипломат на ЕУ ги опиша насоките на Комисијата како „стапица“. „Очекувавме Комисијата да даде јасна порака“ дека руските инструкции ги прекршуваат санкциите, рече вториот дипломат. „Наместо тоа, добивме инструкции за тоа како компаниите треба сами да се справуваат со Гаспром.
„Ова е клучното прашање: дали сите европски земји ќе го следат налогот на ЕУ да плаќаат само во евра/долари како што е наведено во договорите? Или некои ќе одлучат да тргнат по својот пат, почитувајќи го руското барање“, рече Симоне Таљапитра, експерт за енергија со Бригел, тинк-тенк од Брисел.
Лутата Москва не покажува знаци на попуштање
Песков рече дека мерката за рубљата е одмазда за западните санкции, кои замрзнаа повеќе од 300 милијарди долари во девизните резерви на руската централна банка. „Оваа потреба беше диктирана од фактот што, како што знаете, ни блокираа – или, јасно кажано, украдоа – прилично значителна количина од нашите резерви.
И Полска и Бугарија рекоа дека плаќале навреме за нивниот гас – но не во руска валута – но сепак се прекинати.
Сепак, и двете земји се прилично отпорни на итно исклучување на рускиот гас, особено сега кога побарувачката за греење на домот е намалена со крајот на зимата. Ниту еден од нив не користи многу руски гас за производство на електрична енергија. Но, Германија, Италија и Австрија, би можеле да бидат поранливи.
Исклучувањето поради неплаќање во рубљи „би има страшни последици за германската и европската економија“, рече Џонатан Хакенброих во Европскиот совет за надворешни односи. „Фабриките би морале да го ограничат производството, па дури и да го затворат. Некои клучни индустрии би можеле да бидат изгубени засекогаш, а всушност е тешко да се процени целиот опсег на последици.
Австрискиот канцелар Карл Нехамер во средата повтори дека гасната компанија ОМВ „ќе продолжи да плаќа за испораката на гас од Русија во евра. Австрија се држи до заеднички договорените санкции на ЕУ“.
Германското Министерство за економија и клима соопшти дека ќе ги следи упатствата на Комисијата, кажувајќи им на своите компании да вршат плаќања во евра или долари на сметка на Газпромбанк и да се изјаснат дека нивното плаќање е исполнето.
Портпаролот на холандското Министерство за економија и клима рече дека Холандија исто така се придржува кон препораката на ЕУ во која се наведува дека плаќањата сè уште може да се вршат во некои случаи.
Германската компанија Uniper исто така рече дека „продолжуваме да веруваме дека усогласената идна обработка на плаќањата е изводлива“.
Италијанскиот Ени одби да коментира за ова прашање, а францускиот Енџи не одговори на барањето за коментар.
Уништени релации
Москва инсистира на тоа дека прекинот на испораката на гас за Полска и Бугарија и заканите за другите клиенти нема да ја наруши нејзината комерцијална репутација.
„Ова не е уцена. Русија беше и останува сигурен снабдувач, посветен на своите обврски“, рече Песков. „Условите што се утврдени во претседателскиот указ, потребата од нив е предизвикана од невидени непријателски чекори против нас.
Но, дури и во екот на Студената војна, Москва ја задржа продажбата на енергија разведена од политиката.
Русија накратко го прекина гасот за Украина во 2006 и 2009 година поради спорови за плаќање, но она што се случува сега трајно ги поткопува односите на Русија со нејзините најголеми купувачи на гас, изјавија лидерите на ЕУ.
„Суспендирањето на протокот на гас од Русија е грубо кршење на договорот и е уцена да се спроведе план за плаќање во рубљи преку трети страни, што не беше договорено“, изјави во средата бугарскиот премиер Кирил Петков. „Нема да подлегнеме на таков рекет.
Договорите на Гаспром со Полска и Бугарија истекуваат на крајот на оваа година, а ниту една земја не планираше да ги продолжи. Потегот на Гаспром ги завршува тие врски уште порано.
„Денес Полска стана независна од Русија за гас. Никаква уцена не ни се заканува“, рече во средата полскиот премиер Матеуш Моравјецки. Полското претпријатие PGNiG соопшти дека ќе тужи за да го принуди Гаспром да продолжи со испораките и да бара отштета.
За Европската комисија, тие закани и контразакани го зајакнуваат ставот дека блокот повеќе не може да се потпира на Русија. „Ерата на руските фосилни горива во Европа ќе дојде до крајот“, рече Фон дер Лајен. „Ние сме решени ова да се случи што е можно поскоро… за добро и засекогаш.
