Аналитика
Врховниот суд на Европската Унија пресуди дека програмата „златен пасош“ на Малта е нелегална. Оваа одлука ја завршува последната шема за државјанство преку инвестиција во ЕУ.
Како што повеќе земји преземаат мерки против програмите за престој засновани на инвестиции, богатите поединци и агентите за имиграција се обидуваат да се прилагодат на новите правила.
На 30 април 2025 година, Европскиот суд на правдата (ЕСП) пресуди дека програмата „златен пасош“ на Малта е нелегална. Судот заклучи дека продажбата на државјанство на богати странци е спротивна на основните принципи на европското државјанство.
Судиите изјавија дека давањето државјанство „во замена за однапред одредени плаќања или инвестиции… претставува претворање на стекнувањето државјанство во обична комерцијална трансакција“.
МАЛТА: ОД ШЕМАТА ЗАРАБОТЕНИ 1,4 МИЛИЈАРДИ ЕВРА
Програмата им овозможуваше на луѓето да станат граѓани со донирање до 750.000 евра, купување имот и престој во Малта 12 месеци. Сепак, истрагите открија дека многу кандидати останале само околу три недели, иако требало да ги исполнуваат правилата за престој.
Владата на Малта ја бранеше програмата, наведувајќи дека собрала над 1,4 милијарди евра од нејзиното започнување во 2015 година. Официјалните лица тврдеа дека парите помогнале да се платат јавни станови, спортски центри и подобрувања на здравствената заштита.
Сепак, Малта изјави дека ќе „ја почитува одлуката на судот“ и ќе го разгледа нејзиното правно значење.
Поранешниот премиер Џозеф Мускат, кој ја започна шемата, ја нарече пресудата „политички мотивирана“ и рече дека програмата треба да се реформира, а не да се затвори.
Антикорупциските групи и институциите на ЕУ ја поздравија пресудата.
Метју Каруана Галиција, син на убиената новинарка Дафне Каруана Галиција, ја нарече „победа за народот на Малта и за сите жители на ЕУ кои биле неправедно изложени на каприците на перачите на пари и корумпираните криминалци“.
Транспаренси Интернешнл се согласи, предупредувајќи дека програмите за државјанство за продажба „го комодификуваат државјанството на ЕУ“ и им отвораат врата на криминалците да влезат во ЕУ.
СЛЕДНА МЕТА – ЗЛАТНИТЕ ВИЗИ
Одлуката на судот ги прекинува програмите за златни пасоши, но не ги забранува златните визи. Овие програми за престој преку инвестиција, кои сè уште се достапни во земји како Португалија, Грција, Италија и Шпанија, нудат престој во замена за инвестиции во недвижнини или фондови.
За разлика од златните пасоши, тие не даваат државјанство веднаш.
Сепак, правните експерти и советниците за имиграција очекуваат ЕУ подетално да ги разгледа овие шеми.
„Земја-членка не може да издаде пасош освен ако апликантот нема вистинска врска со нацијата“, рече адвокатот за имиграција со седиште во Лисабон, Бетино Занзини. Тој ги повика клиентите да дејствуваат брзо пред да стапат во сила новите правила.
Советничките фирми во Европа сега им кажуваат на богатите клиенти да ги забрзаат своите апликации. „Кој и да се пресели порано ќе биде во подобра позиција“, рече Занзини.
Со можните промени на правилата што претстојат, повеќе инвеститори се свртуваат кон програмите што се сè уште отворени.
На пример, во Португалија, владата веќе ги отстрани недвижностите од листата на опции за златна виза. Нов закон, доколку се усвои по изборите овој месец, би можел да го удвои чекањето за државјанство од пет на десет години.
Сега кога државјанството на ЕУ повеќе не е опција, инвеститорите се свртуваат кон земји со полабави правила. Турција, Доминика, Гренада и Свети Китс и Невис сè уште нудат државјанство во замена за инвестиции.
ДОАЃА ВРЕМЕТО НА ПОСТРОГИ ИМИГРАЦИСКИ КОНТРОЛИ
Сепак, експертите предупредија дека овие програми не вклучуваат пристап до Шенген зоната и се соочуваат со притисок за заострување на проверките на биографијата.
Винај Кумар од „Клајнт Асошиејтс“ забележа: „Овие програми може да понудат глобална мобилност, но им недостасува стабилноста и репутацијата на рамките на ЕУ“.
Потегот на судот на ЕУ да ја затвори програмата за златни пасоши на Малта нема директно да влијае на повеќето патници, но тоа одразува поширока промена во начинот на кој ЕУ управува со пристапот до странски земји. Оваа промена веројатно ќе влијае и на кратките посети и на долгорочните преселби.
За краткорочни патувања, одлуката доаѓа во време кога ЕУ се подготвува да го лансира Европскиот систем за информации и авторизација за патување (ETIAS) во последниот квартал од 2026 година. Откако ќе биде воспоставен, патниците ослободени од виза ќе треба да поминат онлајн проверка пред да влезат во ЕУ.
Овој систем функционира како американскиот ESTA. Не е виза, но додава уште еден чекор, покажувајќи го движењето на Европа кон построги гранични проверки.
За граѓаните кои не се членки на ЕУ и сакаат да се преселат во ЕУ, особено пензионерите и работниците од далечина кои се привлечени од потоплите земји, крајот на лесните опции за државјанство отстранува популарна опција.
Некои ја користеа шемата на Малта за да ја вратат мобилноста во ЕУ. Без неа, тие ќе мора да поминат низ подолги апликации за дозвола за престој или да аплицираат за златни визи, кои исто така се соочуваат со поголем надзор.
Како што земјите од ЕУ разгледуваат повеќе ограничувања, преселувањето во блокот станува сè покомплицирано.
ЕВРОПСКОТО ДРЖАВЈАНСТВО НЕ СМЕЕ ДА МОЖЕ ДА СЕ КУПИ
Пресудата прави повеќе од тоа што спречува една земја да продава државјанство – го менува начинот на кој се очекува од земјите на ЕУ да се справат со имиграцијата.
Испратува јасна порака: земјите не можат да се однесуваат кон државјанството како кон нешто што можете да го купите. Наместо тоа, луѓето мора да покажат вистински врски со земјата, без разлика дали се социјални, културни или економски.
Во блиска иднина, земјите што нудат златни визи – кои даваат престој во замена за инвестиции – ги преиспитуваат своите правила. Овие програми се сè уште легални, но судот предупреди дека тие би можеле да бидат оспорени ако апликантите имаат мала или никаква вистинска врска со земјата.
Португалија веќе ги отстрани недвижностите од својата програма, а Грција и Шпанија ги преиспитуваат своите, делумно поради зголемувањето на цените на становите и загриженоста на јавноста.
Гледајќи напред, оваа пресуда веројатно ќе влијае на новите закони. Европската комисија сака конзистентни правила за проверки на биографијата и посилни врски помеѓу имиграцијата и националните потреби.
Земјите сега можат да се префрлат од брзи визи на програми што се фокусираат на работни вештини, вклучување на заедницата и фер скрининг, што укажува на повнимателен и одговорен пристап кон миграцијата низ цела ЕУ.
За инвеститорите што ја насочуваат вниманието кон Европа, пораката е јасна: вистинската поврзаност, а не погодноста, сега е портата, заклучува опсежната анализа на специјализираниот сајт etias.com.
(Фото: CNBC)
