Турската лира во слободен пад

Турската лира падна најмногу од падот на крајот од минатата година, бидејќи наглото намалување на резервите на централната банка и нејзината неортодоксна монетарна политика ја оставија валутата се повеќе изложена во услови на застој со сојузниците на земјата во НАТО, објави Ал Џазира. Веќе со најлоши перформанси на пазарите во развој оваа година, лирата во вторник е на пат за најголем пад во светот во однос на доларот, лизгајќи се дури 1,5% на најслабото ниво во последните пет месеци. Ниту на повидок нема скорешни олеснувања , особено бидејќи трошоците за енергија се зголемуваат за Турција.

„Притисокот врз лирата се зголемува“, вели Пер Хамарлунд, главен стратег за пазари во развој во SEB AB во Стокхолм. Тој наведува „постојано висока инфлација, знаци на забавување на растот во Турција и нејзините главни трговски партнери и катастрофално погрешна монетарна политика“.

Ова е кулминација на неколкунеделните пазарни турбуленции што ставија крај на периодот на релативна стабилност на валутата, потпомогнат од интервенциите на задна врата и воведувањето на сметки поддржани од државата кои ги штитат штедачите од слабоста на лирата. Опасноста е дека валутата може да стане уште поранлива, при што Турската Централна банка се очекува повторно да ги задржи каматните стапки оваа недела и покрај тоа што инфлацијата се искачи на најбрзо во последните две децении.

Геополитиката го надополнува негативното расположение. Претседателот Реџеп Тајип Ердоган се спротивстави на обидите на Шведска и Финска да се приклучат на НАТО, откако нордиските земји поднесоа барање да станат членки како одговор на руската инвазија на Украина. Турскиот лидер потоа го нападна грчкиот премиер Киријакос Мицотакис, кој го повика американскиот Конгрес минатата недела да ја блокира продажбата на воени авиони Ф-16 на Анкара.

„Влошената позиција на надворешното финансирање, зголемената инфлација, натамошното намалување на инфлациските очекувања, политичкото разидување со Западот во НАТО и неможноста турската Централна банка да ја промени политиката за да влијае на макро случувањата значат дека турската лира мора да депрецира до ги изедначи растечките економски притисоци“, рече Сајмон Харви, шеф на анализата на FX во Monex Europe Ltd.

Тензиите се одвиваат во време кога турските каматни стапки се најниски во светот – околу негативни 56 отсто – кога се приспособуваат на цените. Иако потрошувачките цени се зголемија на годишно ниво за 70% во април, централната банка најверојатно ќе го задржи својот репер од 14% на состанокот во четврток, продолжувајќи ја паузата што следеше по 500 базични поени на намалувања минатата година. Немајќи тампон за стапки за заштита на турските средства од распродажба, Централната банка исто така има помалку ресурси да ги искористи за да го стабилизира пазарот.

Нејзините бруто девизни резерви паднаа најмногу оваа година во седумте дена заклучени на 13 мај, со што залихите се најдоа на 10-месечен минимум од 61,2 милијарди долари. Со исклучок на замените со комерцијални заемодавачи и други централни банки, нето странските средства на Турција достигнаа негативни 63,3 милијарди долари, според Goldman Sachs Group Inc.

Сè додека монетарната политика останува ултра лабава, стабилизирањето на лирата зависи од способноста на владата да најде други начини за враќање на довербата меѓу штедачите и инвеститорите. Минатата година, беше потребен нов финансиски инструмент за да се ограничи турската валутна криза, со таканаречените сметки заштитени со девизен курс што привлекоа средства од 849 милијарди лири заклучно со 13 мај.

Властите ги рекламираа новите сметки како алтернатива на зголемувањето на каматните стапки, бидејќи владата рече дека ќе ги компензира штедачите за секоја загуба на валута што ја надминува стапката на депозит што ја плаќаат нивните банки.

ЗАЈАК ОД ШЕШИРОТ

„Властите ќе мора да извлечат уште еден зајак од шеширот за да ја стабилизираат лирата“, рече Хамарлунд. „Но, со оглед на тоа што резервите се намалуваат и можноста за зголемување на каматните стапки не доаѓа предвид, поддршката за лирата на крајот ќе треба да дојде од државниот буџет“, додаде тој.

Бидејќи приливите во сметките се забавија во последните недели, провладините медиуми известија за време на викендот дека креаторите на политиката планираат да објават нов инструмент во понеделник за заштита на домашните инвеститори од инфлација.

Очекувањата дека владата ќе воведе нова програма за поддршка на заштедите во лири помогнаа да се зајакне лирата во понеделникот. Во отсуство на ваква најава, сепак, валутата падна во вторникот. Заклучно со 16:12 часот  лирата во Истанбул се тргуваше за 1% послабо на 16,0818 за долар.

Постојните сметки заштитени со девизен курс, исто така, направија малку за да се решат причините за наглото влошување на домашната доверба што ја ослабе лирата. Уште повеќе, производот ќе има цена на буџетот.

„Турција сега ќе мора да се справи не само со дополнителни инфлациски ефекти на слабата валута, туку и со растечкото оптоварување на сметките заштитени со девизи во нејзините фискални салда“, рече Емре Акчакмак, виш консултант на East Capital во Дубаи.