ДИПЛОМАТИЈА ПРЕКУ ПРИРОДЕН ГАС: Израел и Египет со мегадоговор до 2040 година

Додека Блискиот Исток сè уште е потресен од воени судири и дипломатски тензии, Израел и Египет тивко склучија еден од најголемите енергетски договори во историјата на регионот. Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху во средата објави дека е одобрен договор за извоз на природен гас вреден околу 35 милијарди долари, кој го означи како најголемиот гасен договор што некогаш го потпишал Израел.

Договорот, вреден 112 милијарди шекели, предвидува извоз на околу 130 милијарди кубни метри природен гас од офшор полето Левијатан во Средоземното Море до Египет до 2040 година. Испораките ќе ги реализира американскиот енергетски гигант „Шеврон“, кој управува со полето заедно со израелските партнери „ЊуМед енерџи партнерство“ и „Ратио оил експлорејшн“.

Нетанјаху изјави дека договорот значително ќе ја зајакне позицијата на Израел како регионална енергетска сила и ќе придонесе за поголема стабилност на Блискиот Исток. Тој нагласи и дека извозот нема да се одрази негативно врз домашниот пазар, бидејќи договорот гарантира продажба на гас и за израелските потрошувачи по поволни цени. Според израелските власти, околу половина од приходите од договорот ќе завршат во државната каса.

Иако израелската страна јавно го потврди договорот, египетските власти засега не издадоа официјална потврда. Сепак, договорот доаѓа во момент кога Египет се соочува со сериозна енергетска криза. Намаленото домашно производство на гас од 2022 година наваму го принуди Каиро да потроши милијарди долари за увоз на течен природен гас, откажувајќи се од амбициите да стане регионален енергетски центар.

Извештаите за договорот кружеа со месеци, но неговото одобрување беше одложувано поради политички и безбедносни тензии меѓу двете земји. Израелските медиуми објавуваа дека Нетанјаху го стопирал процесот поради обвинувања дека Египет го прекршил мировниот договор од 1979 година со зголемено воено присуство на Синајскиот Полуостров – обвинувања што Каиро категорично ги негираше.

Договорот претставува проширување на постоечкиот извозен аранжман потпишан во 2019 година. Израелскиот министер за енергетика Ели Коен, кој претходно имаше резерви кон условите, сега застана зад премиерот и изјави дека конечната верзија на договорот е во интерес на државата. „Шеврон“, пак, соопшти дека ја поздравува одлуката на Израел да издаде дозвола за извоз и дека се приближува до конечна инвестициска одлука за проширување на полето Левијатан, кое располага со резерви од околу 600 милијарди кубни метри гас.

Договорот се склучува во чувствителен геополитички момент, откако Египет одигра клучна посредничка улога во преговорите за прекин на огнот во Газа со посредство на САД, истовремено критикувајќи ја израелската воена офанзива и последиците врз цивилното население. И покрај политичките несогласувања, енергетската соработка меѓу двете земји продолжува да се продлабочува, покажувајќи дека гасот останува еден од најмоќните фактори за регионално поврзување и економска стабилност.

Израел започна со извоз на природен гас пред речиси една деценија, најпрво кон Јордан, а потоа и кон Египет, по откривањето на значајни резерви во Средоземното Море на почетокот на 2000-тите. Со овој договор, Израел не само што го зацврстува својот статус на клучен снабдувач, туку и ја редефинира енергетската мапа на Источниот Медитеран.

(Фото: Unsplash)