Аналитика
Пред една недела, Банката на Англија ги зголеми каматните стапки за релативно скромни половина процентен поен за да се справи со инфлацијата. Нo, не можеше да ги знае размерите на бурата што се подготвуваше да избие. Помалку од 24 часа подоцна, владата на новата премиерка на Обединетото Кралство, Лиз Трус, го претстави својот план за најголеми даночни намалувања во последните 50 години, со што се вложуваат сите напори за економски раст, но создавајќи огромна дупка во финансиите на државата и нејзиниот кредибилитет кај инвеститорите.
Веднаш потоа, фунтата падна на рекордно ниско ниво во однос на американскиот долар во понеделникот, откако министерот за финансии на Обединетото Кралство Кваси Квартенг го удвои својот облог, со навестување на нови даночни намалувања, без да објасни како да ги плати. Цените на обврзниците колабираа, зголемувајќи ги трошоците за задолжување, предизвикувајќи хаос на хипотекарниот пазар и туркајќи ги пензиските фондови на работ на несолвентност.
УКОРОТ ОД ММФ
Финансиските пазари веќе беа во трескавична состојба поради зголемениот ризик од глобална рецесија и вртежите предизвикани од трите големи зголемувања на стапките од централната банка на САД во војна против инфлацијата. Во тоа „тенџере под притисок“ главечки влета новата влада на Обединетото Кралство. „Треба да имате силни, веродостојни политики и сите погрешни чекори во политиката се казнуваат“, рече Крис Тарнер, глобален шеф на пазари во ING.
Откако вербалните гаранции од Министерството за финансии на Обединетото Кралство и Банката на Англија не успеаја да ја смират паниката – и Меѓународниот Монетарен Фонд упати редок укор – централната банка на Обединетото Кралство го извлече своето најопасно оружје, велејќи дека во средата ќе отпечати 65 милијарди фунти за купување државни обврзници од сега до 14 октомври – во суштина за да ја штитат економијата од последиците на планот за раст на Трус.
„Иако ова е добредојдено, фактот што требаше да се направи на прво место покажува дека пазарите во Обединетото Кралство дојдоа во опасна позиција“, рече Пол Дејлс, главен економист во Велика Британија во Capital Economics, коментирајќи ја интервенцијата на банката.
Итната прва помош го запре крварењето. Цените на обврзниците нагло закрепнаа, а фунтата се задржа во средата во однос на доларот. Но, раната не зарасна.
Фунтата падна за 1%, паѓајќи под 1,08 долари рано во четвртокот. Британските државни обврзници повторно беа под притисок, при што приносот на 10-годишниот долг се искачи на 4,16%. Акциите во Велика Британија паднаа за 2%. „Не би било огромно изненадување доколку наскоро се појави друг проблем на финансиските пазари“, додаде Дејлс.
Следните неколку недели ќе бидат критични. Мохамед Ел-Ериан, кој некогаш помогна во управувањето на најголемиот светски фонд за обврзници и сега го советува Алианц, рече дека централната банка купила малку време, но ќе треба повторно да дејствува брзо за да ја врати стабилноста. „Фластерот може да го запре крварењето, но инфекцијата и крварењето ќе се влошат ако не сторат повеќе“, изјави тој за Џулија Чатерли од CNN.
Банката на Англија треба да објави итно зголемување на стапката за целосен процентен поен пред следниот закажан состанок на 3 ноември. Владата на Велика Британија, исто така, треба да ги одложи даночните намалувања, вели Ел-Ериан. „Тоа е изводливо, прозорецот е таму, но ако чекаат премногу долго, тој прозорец ќе се затвори“, додаде тој.
Владата на Обединетото Кралство ги прегледа тркачките најави во наредните недели за тоа како планира да ја промени политиката за имиграција и да ја олесни изградбата на големи инфраструктурни и енергетски проекти за да го поттикне растот, што кулминира со буџетот на 23 ноември на кој вети дека ќе објави детален план за намалување на долгот на среден рок.
„ВИСТИНСКИ ПЛАН“ ИЛИ „НЕПРОМИСЛЕНО КОЦКАЊЕ“
Но, тоа не покажува знаци на повлекување од фундаменталниот политички избор за големо задолжување за да се финансираат даночните намалувања што главно ќе имаат корист за богатите во време на висока инфлација. И Министерството за финансии на Обединетото Кралство вели дека нема да ја објави најавата во ноември.
Трас, јавно зборувајќи за прв пат по избувнувањето на кризата, ги обвини превирањата на глобалниот пазар и шокот на цената на енергијата од руската инвазија на Украина за овонеделниот хаос. „Ова е вистинскиот план што го поставивме“, изјави таа за локалното радио во четвртокот.
Еден голем проблем идентификуван од инвеститорите, поранешните централни банкари и многу водечки економисти е тоа што нејзината влада во најдобар случај постави само половина план. Се одвиваше без независна проценка од државното тело за надзор на буџетот за претпоставките што се во основата на годишните даночни намалувања од 45 милијарди фунти и нивното долгорочно влијание врз економијата. Таа го отпушти највисокиот државен службеник во Министерството за финансии претходно овој месец.
Чарли Бин, поранешен заменик-гувернер на Банката на Англија, изјави за CNN Business дека владата е виновна за „навистина глупави“ одлуки. Неговиот поранешен шеф во банката, Марк Карни, ја обвини владата за „поткопување“ на економските институции во Британија, велејќи дека тоа придонело за „големиот удар“ што го претрпе финансискиот систем на земјата оваа недела. „Ова е економска криза. Тоа е криза… која може да ја решат креаторите на политиката ако одлучат да ја решат“, изјави тој за Би-Би-Си.
КВАРТЕНГ ЌЕ МОРА ДА СИ ОДИ?
Британските весници веќе почнаа да шпекулираат дека Трус ќе мора да го отпушти Квартенг, нејзин близок пријател и политичка сродна душа, ако сака да ја врати политичката иницијатива и да спречи уште повеќе да опаѓа рејтингот на нејзината влада. „Секој проблем што го имаме сега сами си го направивме. Изгледаме како несовесни коцкари кои се грижат само за луѓето кои можат да си дозволат да ја загубат коцката“, изјави еден поранешен конзервативен министер за Си-Ен-Ен.
Но, за сега таа се обидува да го заостри и да се држи до експериментот на Роналд Реган. „Подигнувањето, одложувањето или откажувањето од даночните намалувања ќе ги избегне Трас по секоја цена, бидејќи таквото пресвртување би било понижувачко и може да ја остави да изгледа како куца премиерка“, напишаа Мујтаба Рахман и Јенс Ларсон во консултантската компанија за политички ризици Eurasia Group.
Единствената алтернатива што останува за да се балансираат сметките би било да се намалат државните трошоци, а тоа би се покажало подеднакво политички тешко бидејќи земјата влегува во рецесија со нејзините јавни услуги под огромен притисок и немирна работна сила која покажа дека е подготвена да штрајкува во голем број за поголеми плати. „Трус и Квартенг сега се соочуваат со тешка економска криза бидејќи светските финансиски пазари чекаат да направат промени во политиката што тие и Конзервативната партија ќе ги сметаат за непријатни“, пишуваат аналитичарите на Евроазија.
Странските инвеститори кои ја одржуваат британската економија солвентна, останаа да си ја чешаат главата уште осум недели, оставајќи многу време за повторно појавување на сомнежите за посветеноста на владата на Обединето Кралство за одговорно креирање фискална политика. „Пораката на финансиските пазари е дека постои ограничување на нефинансираното трошење и нефинансираните даночни намалувања во ова опкружување, а цената на тие е многу повисоки трошоци за задолжување“, рече Карни.
Тоа ја остава Банката на Англија во тесно. Пред една недела ги притискаше сопирачките на економијата за да го отстрани товарот од поскапувањата, иако владата се обидуваше да исцеди раст. Задачата стана уште потешка оваа недела кога беше принудена да ја активира кризната игра и да ја спаси владата.
Можеби нема да помине долго пред повторно да интервенира, овој пат со итно зголемување на тарифите. „Интервенцијата во среда е дизајнирана да ги стабилизира цените на државните обврзници на Обединетото Кралство, да го одржи пазарот на обврзници ликвидни и да спречи финансиска нестабилност, но тоа нема нужно да го спречи понатамошниот пад на фунтата, со неговите придружни инфлаторни последици“, изјави Бин, поранешен централен банкар, за CNN Бизнис.
„Мислам дека се уште има добри шанси дека ќе треба да се превземат мерки пред состанокот во ноември“, додаде тој.
