Аналитика
Речиси една година откако стапија на сила законските измени со кои неделата стана неработен ден, ова законско решение и натаму предизвикува контроверзи. Измените кои се однесуваат на неделата како неработен ден почнаа со примена на 1 јануари 2022 година со што неделата стана неработен ден за поголемиот број работници во државата, со исклучок на оние работни места каде работниот процес не може да се прекине. Но, веднаш потоа започнаа и проблемите со примена на регулативата, кои се однесуваат на неколку аспекти.
КОНТРОВЕРЗНИ РЕШЕНИЈА ЗА НЕРАБОТНАТА НЕДЕЛА
Еден пример се трговските центри и сите продавници во нивен состав, кои смеат да работат, но, не смеат да работат продавници на мало каде се продава облека, храна и стока од друг вид, а не се во состав на трговски центар. Понатаму, дозволено е да работат продавници за трговија на мало со храна без зеленчук и овошје, пијалоци и тутун во кои трговијата се врши лично само од сопственикот на продавницата.
Дозволено е да работат и дејности за подготовка на оброци и служење на храна, но не е дозволено да работат кафе баровите кои за време на викенди остваруваат висок профит. Пекарите кои произведуваат леб и пецива, во недела смеат само да печат, ама не смеат да продаваат, затоа што дејноста што смее да работи во недела е производство на леб, слатки во свежа состојба и бисквити, а тие не се регистрираат под таа дејност. Зелените и цветните пазари смеат да работат во недела, но не е прецизирано дали продавниците кои се наоѓаат непосредно до пазарите исто така смеат.
Уште еден апсурд кој го донесе примената на начелото за неработна недела е тоа што на фотографите им е дозволено да работат во недела, но не и на фризерите и шминкерите, иако е познато дека свечености и свадби се организираат најмногу за време на викенди и неработни денови, а сите овие професии се поврзани токму со организирањето свечености.
Законските измени со кои се бараше во недела да работат фризерите, декоратерите на настани, шминкерите, цвеќарите и оние што поправаат апарати за домаќинствата, стојат веќе седум месеци во Собранието, изјави за Слободен Печат Агрон Фазлији, претседател на Занаетчиската комора на Северна Македонија. Според Фазлији, голем дел од македонските граѓани од пограничните места со Србија и со Косово, сега во недела купуваат свечена облека, прават фризури и се шминкаат во Врање, Бујановац или Урошевац, а попатно си прават шопинг во тамошните маркети, бидејќи нашите фризерки, шминкерки, козметичарки или шнајдерки, не работат во недела, Фазлији.
Тој е револтиран што пратениците немаат слух за нивните барања да се прошири списокот на дејности што ќе може да работат во недела, а измените на Законот за трговија „чмаат“ во Собранието веќе 7 месеци.
Летово Владата ги донесе измените и дополнувањата на Законот за трговија со кои се овозможува работа во недела и државни празници на сите трговци на мало и на големо во туристичките места, утврдени со Законот за туристичка дејност, Согласно најновите измени на Законот за трговија им се дава можност на продавниците, киосците и штандовите во туристичките места утврдени со Законот за туристичка дејност, да работат во ден недела и на празници. Воедно, истите денови им се дава да работат и на слободните царински продавници лоцирани на меѓународните аеродроми после царинските контролни точки и на цветните пазари.Според министерот за економија, Крешник Бектеши, измените и дополнувањата на Законот за трговија се осмислени за да ја поттикнат економската активност во земјата, посебно во туристичките места.
Три години по воведувањето на неработна недела во сите продавници во Црна Гора, работодавачите се надеваат дека сè уште можат да се договорат со социјалните партнери за промена на ова законско решение. Од владиниот сектор за труд и социјала велат дека на работниците мора да им се обезбеди еден бесплатен ден неделно, што често не било случај пред воведувањето на неработната недела.
Преговорите за општиот колективен договор се при крај и потпишувањето може да се очекува многу брзо, најдоцна до нова година, потврди претседателот на Сојузот на слободни синдикати Срѓа Кековиќ и Филип Лазовиќ од Синдикатот на работодавачи. Кековиќ посочува дека синдикатите не се откажуваат од неработните недели, а постои само можност да се откажат во текот на летната туристичка сезона. Недела повторно ќе биде работен ден, рекоа тие , но од синдикатот била побарана поддршка во насока на негово откажување во летната сезона.
„УССЦГ и Конфедерацијата на синдикати на Црна Гора се уште се на принципиелна основа од пред две години, што значи дека доколку се воведе работна недела во текот на летната и зимската сезона, тој ден ќе се плаќа повеќе, со можност за користење на слободен ден во текот на следната недела и со цврсто ветување дека институциите на системот ќе ги контролираат работодавачите дали ги почитуваат овие правила“, рече Кековиќ.
Како што појасни, по тест период од една година ќе се види дали се почитувани правата на работниците, дали се задоволени. Потоа би поддржале формирање работна група која би го изменила членот од законот што би го регулирал. „Уште кога се воведе неработната недела, ние се спротивставивме на отворање на некои објекти во недела, како аптеки, киосци, пумпи, па тие пумпи го злоупотребија тоа право и станаа нелојална конкуренција на занаетот“, рече Кековиќ.
ВО БОСНА ЗА РАБОТНОТО ВРЕМЕ НАДЛЕЖНИ ОПШТИНИТЕ
Дали работниците во трговијата треба да ја имаат неделата како слободен ден е прашање на кое различно се гледа и на локално и на ниво на ентитети во Босна и Херцеговина. Одредени области во двата субјекти воведоа целосна забрана за работа за комерцијални дејности, а некои значително го намалија работното време.
Законот за трговија во Република Српска, меѓу другото, во член 26 дефинира дека месните заедници го одредуваат работното време на трговските објекти. Законските решенија во субјектите се различни, па така, некои општини целосно ја забранија работата во недела поради комерцијални дејности, некои области, како што е Бања Лука, тоа ќе го прават од пролетта следната година, а некои општини како што е Зворник, го скратија работното време за оваа активност во недела.
министерот за трговија Златан Вујановиќ посочува дека одбивањето работа во недела е незаконско. „Не можам да забранам работа на дуќаните и во недела, бидејќи тоа исто така не е во согласност со Законот за внатрешна трговија и не е во согласност со основното начело дека трговијата се врши слободно и под еднакви услови на пазарот, на некој начин што не ја спречува, ограничува или нарушува пазарната конкуренција“.
Според важечките закони во БиХ работното време на продажниот објект го одредува сопственикот на објектот, додека работно време и распоред на дневно и неделно работно време на продажните објекти, работно време на државни празници и неработни денови во кои трговецот е должен да работи и работно време на пазари, саеми, изложби и други повремени начини на вршење на трговијата ги утврдува надлежниот орган.
