Аналитика
Фејсбук е стар точно 20 години. На 4 февруари 2004 година, Марк Закерберг го отвори „thefacebook.com“ од неговиот студентски дом на Харвард.
Две децении подоцна, многу корисници речиси не можат да се сетат на времето кога не прелистувале низ социјалната мрежа на Фејсбук или Инстаграм. Неговата 20-годишна историја е преполна со контроверзи – од скандалот со Кембриџ Аналитика и обвинувањата за мешање во изборите, до проблеми со заштита од штетна содржина.
Какви беа последните 20 години и каква би можела да биде иднината за технолошката компанија вредна трилиони долари.
ПОЧЕТОЦИТЕ ВО 2004 ГОДИНА
Кога студентот по компјутерски науки и психологија Марк Закерберг го лансираше facebook.com, тој беше само за студенти како него – и не беше отворен за пошироката јавност. Дизајниран е за да можат да разменуваат објави, пораки и да создадат мрежа на „пријатели“.
Нејзината главна карактеристика беше „ѕидот“, каде што корисниците можеа да објавуваат објави или да пишуваат на други.
Фејсбук беше новитет во однос на својот ривал од почетокот на 2000-тите Мајспејс и не беше монетизиран толку освежувачки без реклами. Но, само неколку дена откако беше лансиран, тројца колеги студенти на Закерберг од Харвард го обвинија дека им ја украл идејата за слична социјална мрежа што тие ја создадоа наречена ConnectU. Близнаците Тајлер и Камерон Винклвос и Дивија Нарендра тврдеа дека Закерберг им помогнал со ConnectU, но на крајот се согласија да го решат нивниот правен случај во 2008 година – во замена за 65 милиони долари, вклучувајќи ги акциите на Facebook и нивниот бизнис ConnectU.
До крајот на годината Фејсбук веќе имаше милион корисници.
Фотографии на Фејсбук не можеа да се објавуваат до 2005 година, кога за првпат се појави можноста за класификација на сликите во албуми. Вклучувањето фотографии на Фејсбук го роди и концептот „профилна слика“.
Годината по лансирањето, Закерберг, исто така, одлучи да се откаже од „the“ и го купи доменот Facebook.com за 200.000 долари од компанија наречена AboutFace Corporation.
ВРЕМЕТО НА ПАМЕТНИТЕ ТЕЛЕФОНИ
Една година пред објавувањето на првиот iPhone, Facebook лансираше нарачана мобилна страница за првата генерација корисници на паметни телефони.
На 26 септември 2006 година, Фејсбук за прв пат се прошири надвор од универзитетските студенти – дозволувајќи им на секој со адреса на е-пошта на возраст над 18 години да се придружи.
Со проширувањето дојде и фидот за вести, давајќи им на корисниците избор од објавите на нивните пријатели, а на поширокиот свет концептот на „скролање“.
2006 година беше и првата година кога Фејсбук се соочи со големи контроверзии. Закерберг беше принуден да се извини откако неговата функција Beacon, која испраќаше податоци до трети страни за да креираат насочени реклами, почна да ја прикажува историјата на купување на корисниците на нивните профили без нивна согласност. На крајот беше дадена опцијата да се исклучи функцијата.
2007 – ПОЧНУВА ОНЛАЈН ПРОДАЖБАТА
Четвртата година на Facebook донесе неколку први – видеа, реклами, пазар и страници.
Воведувањето рекламирање создаде огромни текови на приходи и им даде на бизнисите нов начин да се продаваат онлајн.
Страниците исто така значеа дека компаниите и другите организации можат да креираат мини-професионални профили кои се разликуваат од личните.
На помали потрошувачки размери, индивидуалните корисници можат да рекламираат стоки за продажба.
2028 – МЕСИНЏЕР
Фејсбук лансираше свој „чет“ со инстант-месинџер во март 2008 година, кој стана посебна апликација целосно позната како „месинџер“ во 2011 година.
Со iPhone дојде и посветена апликација на Facebook, одвоена од нејзината мобилна страница.
Второто големо прекршување на податоците ги објави датумите на раѓање на повеќе од 80 милиони корисници објавени на платформата.
2009 – СЕ ПОЈАВИЈА ЛАЈКОВИТЕ
Ова беше година на копчето „ми се допаѓа“. Како и ривалот Твитер, кој беше лансиран во 2006 година, Фејсбук исто така воведе означување за фотографии, објави и коментари. Во јануари 2010 година беше отворен првиот наменски центар за податоци на Facebook во Орегон.
До средината на годината страницата достигна 500 милиони корисници, а за прв пат се додадени и „групи“.
Во октомври беше објавен филмот „Социјална мрежа“. Во кој глуми Џеси Ајзенберг како Закерберг, тој требаше да ја раскаже приказната за почетоците на Фејсбук и последователната битка помеѓу неговиот основач и близнаците Винклвос. Иако беше огромен успех во Холивуд, Закерберг критикуваше делови од него дека се неточни.
Во 2011 година, Фејсбук ја започна својата долга и сложена врска со органите на прогонот.
Американската Федерална трговска комисија (FTC) ја тужеше за повеќекратно прекршување на нејзината политика за приватност. Тие вклучуваа дека списокот на пријатели на корисниците е јавен дури и кога тие ги направиле приватни, и неконсензуално споделување на нивните лични податоци со рекламни компании.
2012 – ПОДЕМОТ НА ИНСТАГРАМ
Во април 2012 година, Фејсбук го купи Инстаграм за 1 милијарда долари, а во мај за прв пат беше објавен на берзата.
Закерберг рече дека ја купил апликацијата за споделување фотографии бидејќи била „закана“ за иднината на Фејсбук и дека ИПО е една од најголемите и најочекуваните во историјата, со проценета вредност на акциите од 104 милијарди долари.
Oculus, бренд во сопственост на Facebook, исто така ги произведе своите први слушалки за виртуелна реалност.
Подоцна истата година платформата достигна нова пресвртница од една милијарда корисници – седмина од светската популација.
2014 – КУПУВАЊЕТО НА WHATSAPP, СКАНДАЛОТ СО КЕМБРИЏ АНАЛИТИКА
Две години по купувањето на Instagram, Facebook го купи WhatsApp за 19 пати поголема сума. WhatsApp е создаден во 2009 година за iPhone од поранешен вработен во Yahoo.
Денес повеќе од половина од корисниците на интернет во светот имаат WhatsApp.
На самиот крај на 2015 година, скандалот со Кембриџ Аналитика првпат беше објавен од Гардијан и Њујорк Тајмс.
Во текот на следните неколку години се покажа дека фирмата за политички консултантски услуги со седиште во Велика Британија собрала милиони податоци на корисници на Фејсбук за различни клиенти без нивна согласност.
Скандалот ги вмеша американските политичари и кампањата Vote Leave, меѓу другото. На крајот, комесарот за информации на Обединетото Кралство пресуди дека фирмата не била вклучена во референдумот за Брегзит освен „некои првични истраги… во раните фази“ од страна на УКИП.
Тоа беше многу штетно за угледот на Facebook и неговите финансии.
Како што самоснимањето преноси во живо стана се повеќе и повеќе функција на интернет, беше лансиран Facebook Live.
Вештачката интелигенција сега постои за да му помогне на Фејсбук да ги идентификува и блокира луѓето да се снимаат како вршат злосторства.
Една година откако Story-јата станаа карактеристика на Инстаграм, Закерберг и неговите програмери ги претставија на Фејсбук.
Во помалку популарен потег, Facebook 360 беше лансиран за да им овозможи на корисниците да поставуваат панорамски фотографии на нивните профили.
Скандалот со Кембриџ Аналитика дојде до врвот во 2018 година, со рација во нивните канцеларии во Лондон и компанијата на крајот се распушти.
Тоа доведе до тоа што Закерберг беше принуден да се појави пред американскиот Конгрес за да одговори на прашања за прв пат.
Фејсбук, исто така, претрпе последици од уште едно прекршување на податоците таа година во кое хакери пристапија до најавите на 50 милиони корисници.
Три одделни прекршувања на податоците продолжија да ја оцрнуваат сликата на Фејсбук во 2019 година.
Во првото беа објавени податоци на 540 милиони корисници, вториот се случи кога Facebook „ненамерно“ објави мејлови на повеќе од 1,5 милиони луѓе, а во третиот беа објавени имиња, телефонски броеви и кориснички имиња на 267 милиони луѓе.
Како одговор на загриженоста за приватноста, Мета вели дека оттогаш инвестирала 5,5 милијарди долари за да се справи со проблемот, со тим од 3.000 луѓе ширум светот.
„Како што се развиваат очекувањата околу приватноста, од клучно значење е компаниите да продолжат да инвестираат во заштитни огради и процеси за да ги задоволат потребите и очекувањата за приватност на луѓето“, се вели во неодамнешното соопштение.
Оваа година, како дел од својот одговор на скандалот со Кембриџ Аналитика, Фејсбук се согласи „фундаментално да го промени нашиот пристап кон заштитата на приватноста на луѓето“ и плати казна од 5 милијарди долари.
2021 ФЕЈСБУК СТАНУВА МЕТА
Бидејќи ковид продолжи да ги одвојува луѓето ширум светот од нивните најблиски, Закерберг објави дека Facebook Inc ќе стане Мета.
Мета не само што беше матична компанија за Facebook, Instagram, WhatsApp и други средства, туку ги постави и темелите за „Metaverse“.
Во својата најава за лансирање, Закерберг го опиша како „ви овозможува да споделувате извонредни искуства со други луѓе дури и кога не можете да бидете заедно – и заедно да правите работи што не сте можеле да ги правите во физичкиот свет“ и „следната еволуција во долга линија на социјалните технологии“.
2022 – СЛУЧАЈОТ МОЛИ РАСЕЛ
Заштитните мерки на Мета од штетна содржина беа под лупа без преседан во 2022 година, кога судски вештак во Обединетото Кралство пресуди дека „негативната содржина на интернет“ за прв пат одиграла улога во нечие самоубиство.
Случајот беше случајот со Моли Расел, 14-годишна ученичка од Лондон, која беше пронајдена мртва во нејзината спална соба во 2017 година.
Нејзиниот татко Иан водеше кампања против недоволно регулираните технолошки компании откако се појавија докази дека гледала содржина што промовирала самоповредување и самоубиство на платформи како Инстаграм и Пинтерест.
Шефот за здравје и благосостојба на компанијата, Елизабет Лагоне, присуствуваше лично на сослушувањето и рече дека многу објави што ги гледала Моли би ги прекршиле политиките на Инстаграм, за што таа се извини.
2023 – „ГОДИНА НА ЕФИКАСНОСТ НА МЕТА“
До 2023 година Metaverse почна скапо да ја чини својата матична компанија.
До крајот на годината, Meta Reality Labs имаше загуби од 46,5 милијарди долари. Како таква, 2023 година брзо стана самопрогласената „година на ефикасност“ на Закерберг со 21.000 планирани кратења на работни места.
Во меѓувреме, Мета го усоврши својот ривал X, поранешен Твитер, кој не беше долго купен од Илон Маск. За да го стори тоа, лансираше сопствена услуга за претплата – Meta verified – и посебна апликација во X-стил за Instagram наречена Threads.
До крајот на годината, Мета се соочуваше и со трет случај за приватност од FTC во САД.
Во 2024 година, Мета вети дека ќе ја скрие содржината што промовира самоповредување и нарушувања во исхраната на Фејсбук и Инстаграм.
Таа вели дека планира да ги искористи 40.000 вработени кои работат на безбедноста и безбедноста ширум светот и 20 милијарди долари инвестирани од 2016 година за да постигне понатамошен напредок по тие прашања.
А Закерберг се појави пред американскиот Сенат, извинувајќи им се на семејствата чии деца станаа жртви на сексуална експлоатација преку Интернет на неговите платформи.
Како одговор на овогодинешните избори, Мета вети дека ќе блокира нови политички реклами во текот на последната недела од предизборната кампања во САД и ќе бара од огласувачите да откријат кога користат вештачка интелигенција во социјални или политички објави.
Акциите вртоглаво пораснаа кога беше објавено дека акционерите ќе добијат дивиденда од Мета за прв пат на почетокот на февруари.
