Аналитика
Соединетите Американски Држави мора да признаат дека еден светски модел на цивилна нуклеарна соработка е при крај. Украина, поддржана од Литванија и Полска, неодамна ја удвои својата кампања за санкционирање на рускиот нуклеарен сектор на ист начин како нафтата и гасот, на кои веќе има ембарго. Со висок профил на лобирање кампања која е во тек во Брисел за вклучување на нуклеарната енергија во следниот „пакет санкции“, десетти досега, западните власти чувствуваат притисок да изберат страна.
Иако администрацијата на Бајден долго време беше во искушение да го санкционира Росатом, државна руска корпорација за нуклеарна енергија, заедно со другите извозници на енергија од Москва, нуклеарната е видно отсутна на сите списоци со санкции. Има малку договор меѓу Соединетите Држави и нивните сојузници за мудроста на потегот и ризиците поврзани со нуклеарната војна во војната со санкции. Унгарија и Бугарија велат дека последиците ќе бидат поразителни и дека ќе стават вето на секоја предложена мерка на ЕУ насочена кон Росатом.
ЦИВИЛНАТА НУКЛЕАРНА СОРАБОТКА ОПСТАНАЛА И ВО СТУДЕНАТА ВОЈНА
Дури и во најтемните денови на Студената војна, кога советската армија во Авганистан убиваше илјадници дневно, Соединетите Американски Држави и нивните сојузници посетија санкции за речиси сè, од гасоводи и кредитни капацитети до извоз на жито во СССР, но цивилната нуклеарна соработка никогаш не беше засегната. Вестингхаус и Сименс продолжија да ги тријат лактите со Русите во Финска за изградбата на нуклеарната централа Ловииса; Франција продолжи да увезува најголемиот дел од својот збогатен ураниум од Советска Русија. Нуклеарната соработка никогаш не престана – и со добра причина.
Наметнувањето санкции во меѓународната политика секогаш мора да се мери со импликациите на потенцијалниот одговор на противникот. Кога станува збор за планот за ограничување на цената на нафтата, негативните страни се неколку: Кремљ има ограничен простор за маневрирање, а очекуваната контрамерка за намалување на цената на руската нафта веројатно нема да промени многу за глобалниот пазар на нафта.
Но, нуклеарната е сосема поинаков случај. Степенот на меѓузависност е многу поголем, а исто така се и ризиците од прекини во глобалните синџири на снабдување. Последиците би можеле да се прошират многу подалеку од непосредното економско влијание и да доведат до катастрофални последици, вклучително и компромитирање на нуклеарната безбедност. Дополнително, бидејќи Росатом е доминантен глобален играч со околу половина од извозот на новите нуклеарни конструкции во светот и околу една третина од пазарот на нуклеарно гориво, Москва разбира дека нејзините контрасанкции ќе наметнат разорни влијанија врз американскиот и европскиот сектор за нуклеарна енергија.
Руската Федерација сè уште обезбедува 14 проценти од потрошувачката на збогатен ураниум во Америка (намалување од 20 проценти пред една деценија, што се претвори во 10 проценти од американското производство на електрична енергија). Згора на тоа, Русија има де факто монопол кога станува збор за обезбедување на висококвалитетен ниско збогатен ураниум (HALEU) кој е критичен за напојување на 9 од 10 напредни нуклеарни реактори кои моментално се во развој во Соединетите држави и финансирани од американската влада. Американската нуклеарна индустрија обезбеди двопартиска поддршка и милијарди јавни фондови за да ја намали зависноста од ураниум од Русија, но веројатно ќе бидат потребни години за да се воспостави целата технологија и да работат капацитетите за збогатување. Во Европа, уделот на Росатом е речиси една четвртина во некои земји, како што е Белгија, која е зависна од Русија за дури 40 отсто од увозот на ураниум.
Изложеноста на Русија е уште позначајна кога станува збор за секторот за производство на нуклеарно гориво. Склоповите за гориво на реакторите се софистицирани уреди, полни со сопственички технолошки карактеристики и речиси децениско време за тестирање и лиценцирање. Додека американските и француските продавачи, теоретски, можат да ја заменат Русија во производството на гориво за поновите, руски дизајнирани реактори VVER-1000, францускиот снабдувач ќе мора да се потпре на своето заедничко вложување со Rosatom, фабрика во Линген, Германија, што веројатно да бидат засегнати и доколку се воведат санкции. Постарите реактори ВВЕР-440 од советско производство, кои се вообичаени низ цела Источна Европа и треба да се пензионираат во следните 10 години, целосно зависат од снабдувањето со гориво на Русија.
Доколку Росатом го намали снабдувањето со нуклеарно гориво за VVER-440, штом ќе се потроши сегашната залиха на гориво, ќе го запре производството на електрична енергија на сите нуклеарни реактори во Словачка и Унгарија, половина од реакторите во Чешката Република и 23 проценти во Финска. Унгарија и Словачка ќе се соочат со пад на производството на електрична енергија за околу 25 проценти, Чешка за 15 проценти и Финска за 7 проценти. Обидите да се заменат руските резерви со недоволно проверени алтернативи може да ја загрозат безбедноста на јадрото на реакторот.
КОБАЛТОТ ЗА МЕДИЦИНСКИ ЦЕЛИ ЦЕЛОСНО РУСКИ
Уште полошо, надвор од секторот за нуклеарно гориво, само Русите во моментов доставуваат неколку витални изотопи на светскиот пазар, а за нивна замена ќе биде потребна речиси една деценија. На пример, дефицитот на кобалт-60 (Ко-60), кој се користи за терапија со зрачење, како и за медицинска стерилизација, индустриски шевови за заварување со рентген и зрачење на храна, веројатно би резултирало со илјадници предвремени смртни случаи ширум светот секоја година. Прекините во снабдувањето со Actinium-225 и Tungsten-188 би го попречиле усвојувањето на најсовремените и најефикасните процедури за лекување на ракот, оставајќи десетици илјади пациенти со рак нетретирани. Недостигот од руски залихи на Калифорниум-252 би предизвикал дополнително одложување на лансирањето на новите француски нуклеарни реактори дизајнирани да се користат како иницијатори на верижни реакции.
Кремљ досега се воздржуваше од користење на моќта на Русија во секторот за нуклеарна енергија за да одговори на претходните енергетски санкции од Западот, но директните санкции на нуклеарниот фронт, дури и најсимболичните, би можеле да го испровоцираат претседателот Владимир Путин да ја запре оваа соработка.
За разлика од нафтата и гасот, кои се главниот извор на даночните приходи на Русија и, според тоа, нејзините главни средства за одржување на нејзината воена агресија во Украина, падот на приходите од извозот на Росатом од нуклеарните санкции би бил безначајни 1-3 милијарди долари, помалку од 0,5 проценти од нејзиниот извоз на енергија. Спротивно на тоа, цената на можното руско ембарго на ураниум и прекинувањето на нуклеарното снабдување во САД и Европа лесно може да надмине 100 милијарди долари.
Експерти предупредуваат дека Америка треба да усвои сеопфатна национална програма за да обезбеди системска самодоволност во нуклеарната индустрија – од рударство до гориво до изотопи – не само субвенции за создавање на наши сопствени капацитети за збогатување ураниум, како што е случајот сега, туку во сите области во следните десет до дваесет години.
Дури и ако конфликтот во Украина треба да биде решен дотогаш, непредвидливоста и непријателството на Русија кон Западот, како и конкуренцијата со Кина, ќе опстојат, па дури и ќе се влошат. Како што се развиваат идните конфликти, Соединетите Американски Држави и Канада треба да се справат со ранливоста на себе и на нивните сојузници во виталната индустрија за нуклеарна технологија.
