Аналитика
На Европа ќе ѝ биде многу тешко да го наполни складиштето на гас на минатогодишното ниво, откако континентот ја заврши зимската грејна сезона со релативно ниски залихи, соопшти во вторникот рускиот гигант за природен гас Газпром. Во пораката на социјалните мрежи Телеграм, Газпром рече дека на Европа и помогнало релативно благото време, што можеби нема да биде случај следната година.
ПРЕДУПРЕДУВАЊЕ ОД ГАЗПРОМ
Повторното полнење на складиштата за гас во Европа може да стане „нетривијална задача“ за европските компании, рече Гаспром. „Ова ќе биде многу тешко да се направи, со оглед на политички мотивираните одлуки насочени кон одбивање да се увезе руски гас од гасоводот. Обемот на гас достапен на европскиот пазар ќе биде во голема мера под влијание на конкуренцијата за ЛНГ“, рече Гаспром.
Минатогодишниот европски увоз на руски гас од гасоводот беше 62 милијарди кубни метри, што е 60% под просекот од претходните пет години, покажуваат податоците на Европската комисија.
Оваа година, руските испораки во ЕУ се очекува да паднат на 25 милиони кутии, под претпоставка дека протокот преку гасоводот Турски тек и преку Украина се во согласност со обемот во декември 2022 година, прогнозира Меѓународната агенција за енергија (ИЕА).
Во меѓувреме, пазарите на природен гас бележат тренд на ребаланс поради пониската побарувачка, падот на цените и повисоките од просечните нивоа на складирање гас во Европа и покрај тесните испораки на гас по речиси две години од енергетската криза, според енергетските аналитичари од Меѓународната агенција за енергетика, (IEA ) и Институтот за енергетска економија и финансиски анализи (IEEFA).
Глобалната криза избувна поради нерамнотежата меѓу понудата и побарувачката по закрепнувањето од влијанијата на Ковид-19 во средината на 2020 година и почетокот на руската војна во Украина, што најмногу ја погоди Европа.
Во изминатите 12 месеци се забележани драстични промени на европскиот пазар на природен гас, откако руската инвазија на Украина ја наруши долгогодишната енергетска инфраструктура на Европа. Пред војната, Русија беше главниот снабдувач на Европа со гас, со околу 40% од вкупната европска понуда. Денес, руските испораки за Европа се срушија само малку.
Како одговор на руската војна, ЕУ во својата шема RePowerEU постави двојни цели за обезбедување алтернативни линии за снабдување со природен гас и изнаоѓање начини за намалување на потрошувачката и забрзување на зелената транзиција. Но, правењето и двете со брзина претставува сериозни предизвици.
Цената на фјучерсите по мегават-час во Европа, кои се тргуваат на холандската виртуелна трговска точка за природен гас (TTF), изнесуваше 18,6 евра за мегават-час во август 2021 година и достигна историски максимум од повеќе од 310 евра на мегават-час во август 2022 година.
НАМАЛЕНА ПОТРОШУВАЧКА НА ГАС ВО ЕВРОПА
По достигнувањето на врвот, цените паднаа поради намалената побарувачка во Европа како резултат на поблагите временски услови и бидејќи континентот спроведе мерки за енергетска ефикасност и увезува рекордни количини течен природен гас, избегнувајќи го очекуваниот недостиг на гас.
Според ИЕА, во екот на руската војна во Украина и растот на цените, побарувачката за гас во Европската унија (ЕУ) се намалила за 55 милијарди кубни метри во 2022 година, или 13%, што го покажува својот најголем пад во историјата.
Податоците на ИЕА покажуваат дека уделот на ЕУ во рускиот гас во првиот квартал на 2023 година ќе биде помал од 10% – цевки и ЛНГ заедно.
Сепак, Европа увезуваше рекордни количества ЛНГ од алтернативни извори за да го замени протокот на рускиот гас. Според податоците на IEEFA, увозот на ЛНГ во Европа пораснал за 60% во 2022 година во споредба со претходната година, при што САД, Катар и Русија се појавуваат како најголеми извозници.
Санкциите немаа никакво влијание врз извозот на ЛНГ на Русија во Европа. Според податоците на IEEFA, рускиот ЛНГ учествува со 13% од увозот на ЛНГ во Европа, а Франција, Шпанија, Обединетото Кралство, Турција, Холандија, Италија и Белгија се најголеми руски увозници на ЛНГ.
СЕ ПОМАЛКУ РУСКИ ГАС ЗА ЕВРОПА
Според Гергели Молнар, аналитичар на природен гас на ИЕА, основите на пазарот на гас во Европа и на глобално ниво значително се олеснија поради помалата побарувачка. „Во моментов, складиштата за гас во ЕУ се полни приближно 57%, што е над нивниот петгодишен просек. Ова значи дека Европа ќе треба да инјектира половина од она што ја инјектираше минатата година за да достигне нивоа на складирање од 90 отсто“, рече тој.
Молнар забележа помал ризик од нестабилност на цените поради помалите потреби за инјектирање за складирање, но тој предупреди дека понудата останува тесна.
Тој објасни дека причината за ова е што ИЕА предвидува дека протокот на руски гас во ОЕЦД Европа ќе се намали значително оваа година, за околу 35 милијарди кубни метри. Спротивно на тоа, тој рече дека снабдувањето со ЛНГ ќе се зголеми само за околу 20-25 милијарди кубни метри, што не е доволно за да се компензира падот на испораките на гас од руски цевки во ЕУ.
„Гледаме тренд кон ребаланс на пазарот. Цените на гасот паднаа за 70% во споредба со нивните највисоки вредности од средината на декември во Европа. Сепак, нивоата на цените се уште се повисоки од просекот што го видовме помеѓу 2016 и 2020 година. Сè уште има релативно висока цена на гасот“, додаде тој.
Ана Марија Јалер-Макаревич, енергетски аналитичар во IEEFA Europe, тврди дека и покрај постудениот април оваа година од очекуваното, Европа сè уште има добри вредности за складирање. „Очекуваме дека можеби почнувајќи од следниот месец, Европа би можела повторно да започне со полнење на складиштата за гас“, рече таа.
ЛНГ МЕСТО РУСКИТЕ ЦЕВКОВОДИ
ЕУ се сврте кон глобалниот пазар на ЛНГ за да обезбеди ново снабдување. Со цел да се заменат приближно 150 милијарди кубни метри годишно руски гас, европските земји инвестираа многу во инфраструктурата за увоз на ЛНГ за да го олеснат приливот на природен гас на континентот.
Сепак, главното тесно грло во зголемувањето на трговијата со ЛНГ не е способноста на европските земји да увезуваат ЛНГ, туку тоа е способноста на земјите извознички да го ликвифицираат и извезуваат природен гас. Историски гледано, глобалниот пазар на ЛНГ е главно насочен кон снабдување на азиските земји, со Европа во голема мера одвоена со оглед на нејзината историска употреба на гасоводи од Русија и Северното Море.
Проблемот е што моментално нема доволно капацитет за извоз на ЛНГ за да се замени изгубеното руско снабдување во Европа. САД го предводат патот во инвестирањето во инфраструктурата за извоз на ЛНГ, но долгите временски рокови за изградба од вообичаено две до три години оневозможуваат итно решение. Објавените распореди за изградба на проекти за ЛНГ сугерираат дека глобалниот капацитет за извоз на ЛНГ нема да се прошири доволно за да го замени изгубениот руски гас до 2025-2026 година.
ТУРБУЛЕНТНА ГОДИНА ЗА ЕВРОПСКАТА ИНДУСТРИЈА
Импликацијата е дека решавањето на европската гасна криза во блиска иднина ќе треба да дојде преку намалување на употребата, а не преку нови извори на снабдување. Во годината од почетокот на војната, Европа нагло ја намали потрошувачката на гас. Во Германија, додека цените на бензинот пораснаа до претходно невидено ниво, домаќинствата и индустриските корисници ја намалија потрошувачката на под 80% од просечното ниво 2018-2021 година, нагласувајќи го типот на намалувања што може да се постигнат кога тоа го бара тоа.
Но, обемот на намалувањето на потрошувачката на гас не беше без трошоци. Европската индустрија која зависи од природниот гас како влез, како што е секторот за хемикалии, забележа дека делови од активностите ефективно запираат. Во Германија, производството во хемискиот сектор падна на нивоа што не беа забележани од раните 1990-ти, при што некои фирми целосно ги затворија активностите или на друг начин се преселија на локации каде што има евтин и достапен природен гас, како што се САД.
Недостигот од снабдување со гас и последователните поскапувања, исто така, имаа последици за електроенергетскиот сектор. Резултатот е невиден пораст на трошоците за електрична енергија, што го влошува товарот на трошоците за живот за многумина.
ЕВРОПА СЕ ВРТИ КОН ОБНОВЛИВИТЕ ИЗВОРИ
Неодамнешната конференција на Меѓународната недела на енергетиката ги истражуваше стратегиите за значително намалување на употребата на природен гас во следната деценија.
За домаќинствата, најважната технолошка промена е замената на котлите за гас со топлински пумпи, нешто на што се обврзаа и владите на ЕУ и на САД. Нашето сопствено моделирање сугерира дека потрошувачката на гас за домаќинствата во напредните економии ќе се намали за 30% до 2050 година, при што голем дел од ова намалување е последица на замена со топлински пумпи.
Во рамките на електроенергетскиот сектор, природниот гас долго се сметаше како гориво за премостување за пополнување на јазот помеѓу нашиот претходен главен извор на енергија, јагленот и обновливата енергија во иднината. Но, со оглед на временските хоризонти за целосно искористување на обновливите извори на енергија, експертите сè уште гледаат простор, иако се намалува, за природен гас во енергетскиот микс во наредните години.
На пример, се проценува дека обновливите извори на енергија во САД ќе сочинуваат 72% од целокупното производство на електрична енергија до 2050 година, во споредба со 20% денес. За тоа време, предвидуваме дека природниот гас ќе се намали на 16% од производството на електрична енергија, во споредба со 38% денес. Јагленот целосно ќе испадне од мешавината, во споредба со 22% денес.
Зелената транзиција ќе биде долг, предизвикувачки процес и за да донесе значајно долгорочно намалување на потрошувачката на природен гас, Европа ќе треба да се посвети на нови и одржливи инвестиции во алтернативни технологии.
Во таа насока, кризата во изминатите 12 месеци ги забрза напорите за намалување на зависноста од природен гас. RePowerEU на ЕУ и Закон за намалување на инфлацијата на САД и двете поставуваат рамки за одржливо намалување на потрошувачката на природен гас. Главниот предизвик сега ќе биде да се задржи посветеноста на овие цели на политиката.
