Аналитика
Додека Европа тргнува во зима во енергетската криза, канцелариите стануваат поладни. Спомениците и историските објекти се затемнуваат. Пекарите кои не можат да си дозволат да ги загреат рерните, па зборуваат за затворање, додека одгледувачите на овошје и зеленчук се соочуваат со празни оранжерии кои не можат повеќе да ги загреваат.
Во се посиромашната источна Европа луѓето се складираат со огревно дрво, додека во побогатата Германија чекањето за топлинска пумпа за заштеда на енергија може да потрае половина година. И бизнисите не знаат колку повеќе можат да намалат. „Не можеме да ги исклучиме светлата и да ги натераме нашите гости да седат во темница“, рече Ричард Ковач, менаџер за развој на бизнисот за унгарскиот синџир за бургери „Зинг Бургер“. Рестораните веќе работат на скарите не повеќе од потребното и користат детектори за движење за да ги исклучат светлата во складиштето, при што некои продавници се соочуваат со 750% зголемување на сметките за струја од почетокот на годината.
Со високи трошоци и тесни залихи на енергија, Европа воведува програми за помош и планира да ги разниша пазарите на електрична енергија и природен гас додека се подготвува за зголемена потрошувачка на енергија оваа зима. Прашањето е дали тоа ќе биде доволно да се избегнат рационализацијата и постојаното прекинување на струјата наметнато од владата откако Русија го намали природниот гас потребен за загревање домови, управување со фабрики и производство на електрична енергија до една десетина од она што беше пред да ја нападне Украина.
Зависноста на Европа од руската енергија ја претвори војната во енергетска и економска криза, при што цените се искачија на рекордно високо ниво во последниве месеци и диво флуктуираа.
Како одговор, владите работеа напорно за да најдат нови залихи и да ја зачуваат енергијата, при што капацитетите за складирање гас сега се полни 86% пред зимската грејна сезона – надминувајќи ја целта од 80% до ноември. Тие се обврзаа да ја намалат употребата на гас за 15%, што значи дека Ајфеловата кула во Париз ќе потоне во темнина повеќе од еден час порано од нормалното додека продавниците и зградите ги исклучуваат светлата ноќе или ги намалуваат термостатите.
ШТЕДЕЊЕТО ЕНЕРГИЈА НЕ МОЖЕ ДА БИДЕ НЕОГРАНИЧЕНО
Способноста на Европа да ја преброди зимата на крајот може да зависи од тоа колку е студено и што се случува во Кина. Исклучувањата насочени кон запирање на ширењето на Ковид-19 оставија без работа големи делови од кинеската економија и значеа помала конкуренција за оскудни резерви на енергија.
Германскиот канцелар Олаф Шолц рече овој месец дека раните подготовки значат дека најголемата европска економија е „сега во позиција во која можеме храбро и храбро да одиме во оваа зима, во која нашата земја ќе го издржи ова. Никој не можеше да го каже тоа пред три, четири, пет месеци или на почетокот на оваа година“, додаде тој.
Дури и да има гас оваа зима, високите цени веќе ги туркаат луѓето и бизнисите да користат помалку и принудуваат некои енергетски интензивни фабрики како што се стакларите да затворат.
Тоа е одлука со која се соочуваат и одгледувачите на овошје и зеленчук во Холандија, кои се клучни за зимското снабдување со храна во Европа: затворете ги оранжериите или загубите откако трошоците за греење на гас и електрична светлина вртоглаво се зголемија.
Bosch Growers, која одгледува зелени пиперки и капини, постави дополнителна изолација, затвори една стаклена градина и експериментираше со пониски температури. Цената? Помали приноси, на капините им треба подолго време да созреат и потенцијално работат во црвено за да ги одржуваат односите со клиентите дури и при помали количини. „Сакаме да останеме на пазарот, да не ја уништиме репутацијата што ја развивме со текот на годините“, вели Воутер ван ден Бош, шестата генерација на неговото семејство што помага во водењето на бизнисот. „Ние сме во режим на преживување“.
Ковач, одгледувачот ван ден Бош и пекарите како Андреас Шмит во Франкфурт, Германија, се соочуваат со тешката реалност дека штедењето енергија не може да оди во бесконечност.
Шмит загрева помалку печки во неговите 25 пекари во Ернст Кафе, работи подолго за да заштеди енергија за стартување, го стеснува изборот на печиво за да обезбеди полни рерни и складира помалку тесто за да ги намали трошоците за ладење. Тоа може да заштеди 5-10% попуст на сметката за енергија која треба да се зголеми од 300.000 евра годишно на 1,1 милион следната година. „Тоа нема да го промени светот“, рече тој. Најголемиот дел од неговите трошоци е „енергијата потребна за да се добие тестото за леб, а тоа е конкретна количина на енергија“.
Шмит, шеф на локалниот еснаф на пекари, вели дека некои мали пекари размислуваат да се откажат од работа. Помошта на владата ќе биде клучна на краток рок, рече тој, додека долгорочното решение вклучува реформирање на самите енергетски пазари.
Европа ги таргетира и двете, иако потребните трошоци може да бидат неодржливи. Земјите одвоија 500 милијарди евра за олеснување на високите сметки за комунални услуги од септември 2021 година, според анализата на тинк-тенкот „Бројгел“ во Брисел, и тие ги спасуваат дистрибутерите на енергија кои не можат да си дозволат да купат гас за да ги исполнат своите договори.
Владите наредиле дополнително снабдување со гас од цевководи што минуваат до Норвешка и Азербејџан и го засилиле купувањето на скап течен природен гас што доаѓа со брод, главно од САД.
Во исто време, ЕУ размислува за драстични интервенции како оданочување на неочекуваните профити на енергетските компании и обновување на пазарите на електрична енергија, така што трошоците за природниот гас играат помала улога во одредувањето на цените на електричната енергија. Но, додека земјите се обидуваат да ги заменат руските фосилни горива, па дури и повторно да ги активираат загадувачките електрани на јаглен, еколозите и самата ЕУ велат дека обновливите извори на енергија се долгорочен излез.
МОЌТА НА ПУТИН
Соседите во Мадрид кои сакаат да ги намалат трошоците за електрична енергија и да помогнат во енергетската транзиција, инсталираа соларни панели овој месец за да го обезбедат нивниот станбен развој по долгогодишна работа. „Наеднаш ја намалив потрошувачката на гас за 40%, со многу малку користење на три радијатори кои се стратешки поставени во куќата“, рече соседот Мануел Руиз.
Владите ја отфрлија Русија како снабдувач со енергија, но претседателот Владимир Путин сè уште има моќ, велат аналитичарите. Дел од рускиот гас сè уште тече и тешка зима може да ја поткопа јавната поддршка за Украина во некои земји. Веќе имаше протести на места како Чешка и Белгија.
„Пазарот е многу тесен и секоја молекула е важна“, рече Агата Лоскот-Страчота, виш соработник за енергетска политика во Центарот за источни студии во Варшава. „Ова е моќта што Путин сè уште ја има – дека Европа ќе мора да се соочи со разочарани или осиромашени општества“.
Во Бугарија, најсиромашната од 27-те членки на ЕУ, зголемените трошоци за енергија ги принудуваат семејствата да ги намалат дополнителните трошоци пред зимата за да се осигураат дека има доволно пари за купување храна и лекови. Повеќе од четвртина од седумте милиони луѓе во Бугарија не можат да си дозволат да го загреат својот дом, според статистичката канцеларија на ЕУ, Евростат, највисока во блокот од 27 нации поради слабо изолираните згради и ниските приходи. Речиси половина од домаќинствата користат огревно дрво во зима како најевтино и најдостапно гориво, но зголемената побарувачка и галопирачката инфлација ги поттикнаа цените над минатогодишните нивоа.
Во главниот град Софија, каде речиси половина милион домаќинства имаат греење од централните централи, многумина бараа други опции откако беше објавено зголемување на цената за 40%. Григор Илиев, 68-годишен пензиониран книговодител и неговата сопруга решиле да го откажат парното и да купат комбинирана клима-греење за нивниот двособен стан. „Тоа е скап уред, но на долг рок, ќе ја вратиме нашата инвестиција“, рече тој.
Во меѓувреме, бизнисите се обидуваат да останат во живот без да ги отуѓуваат клиентите. Клара Орел, сопственичка на два ресторани во Прага, рече дека направила се што може за да заштеди енергија. „Ние користиме LED светилки, ги гасиме светлата во текот на денот, греењето е само кога е навистина ладно и го користиме само на ограничен начин“, рече таа. „Преземаме и мерки за заштеда на вода и користење на енергетски ефикасна опрема. Тешко дека можеме да направиме нешто друго. Останува само да се зголемат цените. Така е“.
Гурманската занаетчиска пекара Бабушка во богат кварт во Будимпешта мораше да ги зголеми цените за 10%. Пекарата користеше помалку клима и покрај најжешкото лето во Унгарија досега и се грижи рерните да не работат без леб внатре.
Иако има доволно потрошувачка за да остане отворена засега, понатамошните скокови на трошоците за енергија може да ја загрозат неговата одржливост, рече сопственикот Естер Робоз. „Двократното зголемување на трошоците за енергија сè уште се вклопува во работењето на нашиот бизнис и во нашите пресметки“, рече таа. „Но, во случај на зголемување од три до четири пати, навистина ќе треба да размислиме дали можеме да продолжиме со ова“.
