Аналитика
Високите цени на гасот и постојаната инфлација продолжуваат да влијаат на економската перспектива, соопшти денеска Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) во ажурирањето на нејзините прогнози за регионални економски перспективи. Производството во регионите на Банката, кои се протегаат на три континенти, сега се очекува да порасне за 2,1 отсто во 2023 година, што е намалување од 3,0 отсто предвидени во нејзиниот последен извештај во септември.
Прогнозите за раст се приспособени надолу во повеќе од половина од 36-те економии во кои работи ЕБОР, со многу малку нагорни ревизии.
Растот во регионите на Банката се очекува да се зголеми до 3,3 отсто во 2024 година.
Производството се проценува дека пораснало за 3,2 отсто на годишно ниво во периодот јануари-септември 2022 година и за околу 2,4 отсто за целата година – побавно отколку во 2021 година, бидејќи војната на Русија против Украина го направи својот данок и закрепнувањето по Ковид остана без пареа.
ГРАЃАНИТЕ ГИ ТРОШАТ СВОИТЕ ЗАШТЕДИ
Сепак, растот ги надмина очекувањата, бидејќи потрошувачите во Европа продолжија да ги трошат приватните заштеди акумулирани за време на пандемијата.
Цените на гасот сега во голема мера се вратија на нивоата забележани пред војната, бидејќи новите залихи на течен природен гас и испораките од Норвешка и Алжир помагаат да се намалат ценовните притисоци. Благодарение на помалата потрошувачка, поттикната од благата зима во Европа и повисоките цени, гасот што се складира во Европа е над соодветните нивоа во 2021 година, известува Банката.
Меѓутоа, во реални услови, таквите нивоа се споредливи со највисоките нивоа од 1980-тите и изнесуваат цени на бензинот шест пати повисоки од оние преку Атлантикот.
Во исто време, просечната инфлација во регионите на ЕБОР се намали на 16,5 отсто во декември, откако достигна врв од 17,5 отсто во октомври (стапка последен пат забележана на крајот од транзициската рецесија во 1998 година). „Економиите на ЕБОР сè уште страдаат од мешавина на високи цени на гасот и инфлација, при што на последното веројатно ќе му треба подолго време да падне отколку што очекуваат пазарите“, рече Беата Јаворцик, главен економист на ЕБОР.
„Оптимизмот за стапката на закрепнување и раст по кризите во последните години, особено војната во Украина, според нас е погрешно поставен. Затоа, ова ажурирање на нашите прогнози за крајот на зимата го нарекуваме „Сè уште не сме излезени од шумата“, смета ЕБОР.
На долг рок, постепеното укинување на неефикасната употреба на гас веројатно ќе биде позитивно за конкурентноста на Европа, се посочува во новиот извештај.
Меѓутоа, на краток рок, потрошувачите кои ги загреваат своите домови, фирмите во индустриите со интензивна потрошувачка на гас и владите кои субвенционираат сметки за енергија остануваат притиснати од историски високите цени.
Владините енергетски субвенции во централните и југоисточните економии на ЕУ, на пример, се проценува дека сочинуваат околу 3,6 отсто од бруто домашниот производ (БДП) во просек.
НАМАЛЕН РАСТ НА БДП
Помеѓу поединечните економии и региони на ЕБОР, Банката предвидува пораст на БДП на Украина од 1 процент оваа година (намалување од прогнозата од 8 проценти во септември минатата година). Ова би претставувало стабилизирање на реалното производство на околу 70 отсто од неговото ниво во 2021 година. Прогнозата на Банката за 2024 година е раст од 3 отсто.
Растот на БДП во Турција значително забави во 2022 година и се очекува дополнително да опадне, на 3 отсто во 2023 и 2024 година, бидејќи растечките барања за надворешно финансирање и политичката несигурност поврзана со изборите создаваат значителни економски ранливости. Овие прогнози не земаат предвид никакво влијание врз економијата на земјата од земјотресите од минатата недела.
Влијанието на земјотресите врз севкупната економска активност во 2023 година веројатно ќе биде ограничено на 1 процент од БДП, при што засилувањето од напорите за реконструкција во подоцнежните месеци од годината веројатно делумно ќе ја надомести штетата врз синџирите на снабдување и инфраструктурата.
Производството во централна Европа и балтичките земји се очекува да се зголеми за 0,6 отсто во 2023 година. Во 2022 година, економиите во регионот се покажаа поотпорни отколку што се очекуваше, но се очекува падот на куповната моќ, послабата надворешна побарувачка од напредната Европа и зголемените финансиски трошоци да влијаат на растот оваа година. Се предвидува растот да се зголеми до 2,7 отсто во 2024 година, сè уште под среднорочниот потенцијал, што ги одразува континуираните високи цени на енергијата и краткорочните трошоци поврзани со зелената транзиција.
Земјите во југоисточната Европска унија исто така беа отпорни на шокови, но забележаа нагло пониски стапки на раст во втората половина на 2022 година. Во 2023 година се предвидува раст од 1,5 отсто, а во 2024 година ќе достигне 3,1 отсто.
Слично на тоа, додека економскиот раст на Западен Балкан беше умерен во 2022 година, потрошувачката на домаќинствата се покажа еластична. Растот во 2023 година се очекува да забави до 2,2 отсто, како одраз на слабата надворешна побарувачка, постојано високата инфлација и построгите услови за финансирање. Растот се забележува дека расте до 3,4 отсто во 2024 година.
Производството во источна Европа и Кавказ (со исклучок на Украина) ги надмина очекувањата во 2022 година, поттикнато од високиот раст во Ерменија и Грузија. Сепак, се очекува растот да забави до 2,7 отсто во 2023 година, пред умерено да се забрза до 3,6 отсто во 2024 година, поради намаленото влијание на вонредните фактори поврзани со пренасочувањето на трговијата околу Русија и приливот на капитал и квалификувани мигранти.
Производството во Централна Азија се очекува да порасне за 4,9 отсто во 2023 година. Оваа мала нагорна ревизија од септември го одразува поттикот од високите цени на нафтата и гасот за извозниците на суровините, зголемениот прилив на работна сила, капиталот и дознаките и порастот на посредуваната трговија. Се гледа дека растот на производството достигнува до 5,4 отсто во 2024 година поради планираните инфраструктурни инвестиции, високите цени на суровините и преместувањето на руските бизниси.
Производството во јужниот и источниот Медитеран се предвидува да порасне за 4 отсто во 2023 година и за 4,2 отсто во 2024 година и да напредуваат многу потребните структурни реформи.
Посеопфатен извештај за перспективите на регионалната економија ќе биде објавен во мај.
