Аналитика
Најновите економски показатели укажуваат дека „бизнис ориентид“ агендата на неодамна реизбраниот премиер Киријакос Мицотакис носи резултати – економскиот раст на Грција ја надмина дури и некогаш моќната Германија, на која оваа балканска држава се потпираше за поддршка на меѓународните спасувачки пакети за време на економска криза. Пред десетина дена, агенциите за кредитен рејтинг го подобрија кредитниот рејтинг на Грција, отворајќи ја вратата за големи странски инвестиции за земјата која економски се мачеше пред само десетина години.
Мудис го подобри кредитниот рејтинг на Грција на Ба3 на 15 септември, од претходниот рејтинг Ба2, иако тие сè уште се малку под инвестициската оценка. Новите рејтинзи ќе им овозможат на пензиските фондови и инвеститорите да купуваат обврзници издадени од земјата, објави Њујорк Тајмс.
„Подобрената оценка за два поена го одразува ставот на Мудис дека грчката економија, јавните финансии, институциите и банкарскиот систем се сведоци на длабоки структурни промени што ќе поддржат континуирано материјално подобрување на кредитната метрика и отпорност на идни потенцијални шокови“, објави агенцијата во нејзиното објавување.
Буџетот на централната влада на Грција, според официјалните податоци, забележа примарен суфицит од 5,56 милијарди евра во периодот јануари-август оваа година, од дефицит од 481 милион евра во соодветниот период во 2022 година, објави во средата Банката на Грција.
Централната банка на Грција го припиша овој развој на зголемувањето на приходите на 39,7 милијарди евра, од 35,7 милијарди евра претходната година, додека трошоците се олеснија на 39 милијарди евра од 39,253 милијарди евра.
Готовинскиот дефицит беше 964 милиони евра во осуммесечниот период во однос на дефицитот од 5,58 милијарди евра во 2022 година. Каматните трошоци се зголемија на 5,5 милијарди евра од 5 милијарди евра минатата година.
БОЛНИ МЕРКИ ЗА ШТЕДЕЊЕ НАМЕТНАТИ ОД „ТРОЈКАТА“
А, во не така дамнешните, стари лоши времиња, кога Грција ја тресеше силна економска криза во периодот 2010-2018 година, неколкуте влади од различни политички провениенции мораа да измолат дури 326 милијарди евра парична помош од Европската Унија, издадена во три спасувачки пакети за да ја поддржат економијата погодена од прекумерно трошење и злоупотреби. Тогаш беа воведени низа последователни пакети мерки, наметнати од таканаречената „Тројка“, кои, иако завршија, се уште предизвикуваат болни сеќавања кај грчките граѓани.
Големата криза во Грција беше предизвикана со светската финансиска рецесија (2007-2008), а нејзините последици го погодија обичниот грчки граѓанин како серија на жестоки реформи и мерки за штедење кои доведоа до осиромашување и губење на приходите и имотот, па дури и до своевидна хуманитарна криза. Јавната потрошувачка беше намалена за 32% низ секторите, при што расходите за јавно здравје паднаа за скоро 43% помеѓу 2009 и 2017 година.
„Тројката“ е термин кој се однесува на интервентната група за одлучување создадена од три ентитети, Европската комисија (ЕК), Европската централна банка (ЕЦБ) и Меѓународниот монетарен фонд (ММФ). Таа беше формирана како последица на европската должничка криза како ад хок орган со мандат да управува со спасувачките пакети на Кипар, Грција, Ирска и Португалија, како последица на нивната потенцијална несолвентност предизвикана од светската финансиска криза од 2007-2008 година.
Спасувачкиот пакет е обезбедување финансиска помош на корпорација или земја која инаку би била на работ на банкрот, а таков беше случајот со Грција пред 13 години. Институции од Тројката наметнаа силна програма за штедење за прилагодување на грчките фискални мерки. Политичкото влијание на штедењето наметнато врз земјите од периферијата на ЕУ, кои беа соочени со важен долг, доведе до „доминантна економска и социјална дислокација“.
Севкупно, грчката економија претрпе најдолга рецесија од која било напредна мешана економија досега. Како резултат на тоа, грчкиот политички систем е изместен, социјалните разлики се зголемија, а стотици илјади високообразувани луѓе ја напуштија земјата.
МЕРКИТЕ, СЕПАК, ДОНЕСОА РЕЗУЛТАТИ
Меѓутоа, денес Грција е една од најбрзорастечките економии во Европа. Нејзиниот годишен раст на БДП во април беше зголемен за 2,6%, додека растот на БДП на еврозоната се зголеми само за 0,8%, според Меѓународниот монетарен фонд.
Пет години по завршетокот на кризата, за време на кои Мицотакис во 2019 година ја победи левичарската СИРИЗА која беше на власт во Грција, јужниот сосед заплови кон просперитет, привлекувајќи многу капитални странски инвестиции.
На економското чудо на Балканот пред неколку дена внимание му посвети и „Њујорк тајмс“, кој забележа дека политиките на владата на Мицотакис донесоа времиња на економски бум, особено во градежништвото, каде што градбите се појавуваат насекаде, вклучително и на островите, а инвеститорите се враќаат.
Грција доби статус на инвестициска оценка од две рејтинг агенции во поттик, но веќе виде бизниси кои сакаат да заработат од нејзиниот нов пакет како жешка земја за остварување профит, Мицотакис привлекува високотехнолошки гиганти и големи бизниси.
Во главниот град Атина се градат дури и висококатници, изградени од грчки и меѓународни компании за кратки престои на туристи, странски инвестиции во недвижнини и канцеларии на компаниите, се наведува во извештајот.
„СЕ БОРЕВМЕ ДА ПРЕЖИВЕЕМЕ, СЕГА НЕ МОЖЕМЕ ДА ПОСТАСАМЕ ОД РАБОТА“
Парис Скурос, кој со својот брат води бизнис за сервисирање на лифтови, изјави за весникот дека неговата компанија за малку сосема ќе пропаднела за време на економската криза во која беа спроведени строги мерки за штедење кои ги нарушија работниците, пензионерите и сиромашните и малите бизниси.
Сега, вели тој, повторно се движиме нагоре. „За време на кризата, сакавме само да преживееме“, вели Скурос додека во неговата работилница одекнува звукот на чеканите кои удираат лим. „Сега сме профитабилни, а бизнисот е толку силен што не можеме да најдеме доволно работници за да бидеме во чекор со побарувачката“.
Грција загуби 25 отсто од својот бруто домашен производ (БДП) за време на кризата, но со Мицотакис на чело, економијата порасна за 5,9 отсто во 2022 година, кога беше ставен крај на пандемските ограничувања за привлекување туристи.
Тоа функционираше и Грција во 2023 година е на пат за рекордна туристичка година во која може да има повеќе од 31 милион пристигнувања – три пати повеќе од населението на земјата – да потрошат повеќе од 21 милијарда евра (22,36 милијарди долари) како најголем мотор за приходи.
Под тогашното владеење на СИРИЗА, Грција во еден момент дури се соочи со изгледите да биде истисната од еврозоната на 20-те земји кои го користат еврото меѓу 27-те земји-членки на Европската унија.
Времињата беа мрачни, а долгот беше неодржлив, но сега Грција е една од најбрзо растечките економии во Европа и се чини дека сите одеднаш сакаат да ускокнат и да заработат.
ЕКОНОМСКИ РАСТ ДВОЈНО ПОВИСОК ОД ПРОСЕКОТ ВО ЕВРОЗОНАТА
Економијата на Грција сега расте со двојно повеќе од просекот во еврозоната, а невработеноста, иако е сеуште висока со 11 отсто, е најниска во повеќе од една деценија, се вели во извештајот, истакнувајќи дека мултинационалните компании сакаат грчка адреса сега. Банките доведени до работ на колапс со лошите заеми повторно напредуваат и возат на бранот на закрепнување со големи профити.
Има некои тешкотии, како што се инфлацијата и високата цена на храната оданочена со 24 отсто, но владата на Мицотакис, која лесно беше реизбрана овој јуни, двапати ги зголеми минималната плата и пензиите за прв пат по кризата. „Никогаш нема да дозволам повторно да ја доживееме траумата од националниот банкрот“, рече тој еден ден по изборите, кои го заокружија неверојатниот пресврт во Грција, некогашното проблематичното дете на ЕУ на кое му беше потребна поддршка.
„Би сакале штедењето да биде поблаго, но мерките беа грчки придонес кон спасувањето“, вели за Њујорк Тајмс Јанис Стурнарас, поранешен министер за финансии на Нова демократија и гувернер на Банката на Грција.
Инвеститорите се редат за да најдат места во Грција и да имаат корист, вклучително и Мајкрософт, кој гради центар за податоци од 1 милијарда евра (1,06 милијарди долари) и фармацевтскиот гигант Pfizer, јадрото на истражувачки центар од 650 милиони евра (692,2 милиони долари). Освен нив, на грчкиот инвестициски пазар се појавија и гиганти како Cisco, JPMorgan, Meta и други мултинационални компании чие влијание во следните неколку години се гледа во милијарди евра и магнет за другите меѓународни компании кои сакаат да се обложат за продолжување на закрепнувањето.
Ниту рекордниот топлотен бран, ниту смртоносните шумски пожари и поплави не го забавија отскокнувањето назад во плус на грчката економија, но уште долго ќе останат да болат сеќавања за потешкотиите што ги предизвикаа мерките на штедење во деценијата што измина.
Југослава Дуковска
