Аналитика
Самитот на земјите од Г-20 ја покажа сета разединетост по прашањето на војната во Украина по инвазијата на Москва минатата година, а рускиот претседател Владимир Путин целосно го прескокна самитот за да избегне политички незадоволство. Водачите на Групата 20, во која членуваат и Русија и Кина, како и некои од најжестоките поддржувачи на Украина, се мачеа да се договорат за многу работи, особено за инвазијата врз Украина.
Соочувајќи се со голем дипломатски срам, домаќинот Индија ги притисна членовите да договорат заедничка изјава во саботата со која се осудува употребата на сила за територијални придобивки, но се оддалечи од директна критика на Русија.
Киев рече дека Г-20 нема „со што да се гордее“, но рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров, кој застана на местото на Путин на состанокот, во неделата тврдеше дека има дипломатска победа. Премиерот Нарендра Моди можеби успеа да состави заедничка декларација на Г-20, но фасадата на „една земја, едно семејство, една иднина“ – тема на самитот на Групата 20 што се одржа во индиската престолнина – крие распарчени односи и жестоки спорови кои го делат Глобалниот Југ од Западот.
Пред дводневниот самит на најбогатите светски економии што заврши во неделата, Индија се проектира себеси како шампион на земјите во развој поради поделбите околу прашањата кои се движат од војната во Украина до климатските промени и глобалната безбедност на храна и енергија.
„Успеавме да ги спречиме обидите на Западот да ја „украинизира“ агендата на самитот“, изјави Лавров, нарекувајќи го дводневниот собир „успешен“. „Во текстот воопшто не се споменува Русија“.
Во неделата, Моди формално го затвори самитот со предавање на церемонијална палка на бразилскиот претседател Луис Инасио Лула да Силва, чија земја ќе го преземе претседателството со блокот во декември.
„Не можеме да дозволиме геополитичките прашања да ја заробат агендата на дискусиите на Г20“, изјави Лула, имплицитно повикувајќи се на расправии околу војната во Украина. „Немаме интерес за поделена Г20. Ни треба мир и соработка наместо конфликт“.
Но, и покрај состанокот во, според официјалните податоци – веројатно дека е најжешката година во историјата на човештвото, лидерите не успеаја да се согласат за постепено укинување на фосилните горива, и покрај извештајот на ОН еден ден претходно во кој се смета дека повлекувањето е „незаменливо“ за да се постигне нето-нула емисии.
Наместо тоа, тие ја поддржаа целта за тројно зголемување на глобалниот капацитет за обновлива енергија до 2030 година, додека се обврзаа само на „постапно укинување“ на јагленот „во согласност со националните околности“.
Членките на Г-20 Русија и Саудиска Арабија се главни извозници на нафта, додека потрошувачката на јаглен расте во Кина и Индија, кои веќе се најголеми светски потрошувачи на валканото гориво.
Климатските резултати беа „недоволни“, рече францускиот претседател Емануел Макрон во неделата, велејќи дека светот мора „да го исфрли јагленот многу брзо и многу побрзо отколку денес“.
Во своите воведни коментари, францускиот претседател Емануел Макрон рече дека станало премногу лесно за некои земји во развој да кажат дека работата на климатските промени е само одговорност на Западот. „Загрижен сум од оваа растечка состојба на умот“, рече тој, мислејќи на барањата западните нации да преземат поголема одговорност за емисиите.
Коментарите на Макрон одразуваат некои од тензиите зад сцената што се случија во последните недели додека домаќинот Индија и другите земји се тркаа да видат дали можат да добијат заедничка декларација, неопходна за самитот да се смета за „успешен“.
Климата беше една од критичните области, при што некои спорни точки беа постепеното укинување на сите фосилни горива, зголемувањето на целите за обновливи извори на енергија и намалувањето на емисиите за 43 проценти на глобално ниво до 2030 година од нивоата во 2019 година.
Многу од земјите во подем се спротивставуваа на јазикот по сите тие точки. Индиските претставници ги критикуваа нивните западни колеги дека се одговорни за состојбата на загадувањето на планетата и очекуваат нациите на глобалниот југ да ја зауздаат употребата на фосилни горива, иако тоа им е потребно за да создадат раст. Оваа дебата ја подели просторијата.
И додека заедничката декларација кажува дека глобалните емисии на стакленички гасови треба да се намалат на 43 проценти до 2030 година во однос на нивоата од 2019 година, таа не го вклучи јазикот за постепено укинување на фосилните горива.
„Тоа е навистина компромис“, рече еден од луѓето запознаени со ова прашање. „Секој може да тврди дека е активен за климатските промени, но има свои црвени линии“.
Една од другите области на тензични дискусии – и уште една болна точка меѓу Глобалниот југ и Западот – беше разговорот околу улогата на мултилатералните развојни банки и нивната улога во денешниот свет. „Тоа беше толку, толку болно“, рече еден од изворите запознаени со ова прашање, истакнувајќи дека секој има различни ставови за тоа какви треба да бидат овие институции, бидејќи сите ги изнесуваат своите поплаки.
Најголемата точка – за надворешниот свет – беше јазикот за војната во Украина. Во завршната декларација се вели дека „сите држави“ треба „да се воздржат од закана или употреба на сила за да бараат територијално стекнување против територијалниот интегритет и суверенитет или политичка независност на која било држава“.
Индија и нејзиниот северен сосед Кина не беа на иста страница за неколку прашања, вклучувајќи го и намалувањето на емисиите и јазикот за војната во Украина. „Тие ја следеа Русија на сè – ако Русија препорача бришење на ова или она, тие го поддржуваа. Не знам дали тоа беше планирано“, зборуваат неофицијални извори.
Но, на крајот индиските преговарачи успеаја да извлечат конечна декларација, без разлика колку поени од листата на желби можеби мораше да ја изостави. Моди, кој беше во центарот на вниманието за време на дводневниот самит, без сомнение ќе ги брани овие победи на претстојните државни и национални избори во Индија.
Индискиот премиер Моди, кој го оркестрираше самитот да прикаже дипломатско полнолетство на Индија, борејќи се за постојано место во Советот за безбедност на ОН, го прослави пристапувањето на 55-члената Африканска унија во Г20. Како Г20, групацијата вклучуваше 19 земји и Европската унија, што претставува 85 отсто од светскиот БДП, а Јужна Африка е единствената земја-членка од континентот.
Моди се обиде да го позиционира Њу Делхи како глас за Глобалниот југ и овој потег ја претвори групацијата во „Г20 на народите“.
Тој, исто така, предложи уште еден состанок на лидерите на Г-20 во ноември преку видео-врска, отворајќи ја можноста Путин да се приклучи – заедно со Кинескиот Си Џинпинг, кој го прескокна самитот со азиските гиганти во расправии околу територијални и други прашања.
Бразилскиот претседател Лула на крајот изјави дека Путин ќе биде слободен да присуствува на настанот следната година во Рио де Жанеиро, и покрај тоа што Бразил е потписник на Меѓународниот кривичен суд (МКС), кој издаде налог за апсење на рускиот лидер за воени злосторства. „Ако јас сум претседател на Бразил и ако тој дојде во Бразил, нема шанси да биде уапсен“, изјави тој за индиската новинска мрежа Firstpost во саботата.
