Аналитика
Научниците кои го истражуваат космосот, кои се обидуваат да го разберат загадочното потекло на моќните космички зраци, открија исклучително ретка честичка со ултра висока енергија за која веруваат дека патувала до Земјата надвор од галаксијата Млечен Пат.
Енергијата на оваа субатомска честичка, невидлива со голо око, е еквивалентна на фрлање тула на прстот од висината на половината, велат авторите на новото истражување објавено во четвртокот во списанието Science. Тој е ривал на единствениот најенергичен космички зрак што некогаш бил забележан, честичката „О-Мој-Боже“ која беше откриена во 1991 година, покажа студијата. Космичкиот зрак овојпат е наречен Аматерасу, по шинтоистичката божица на сонцето, која, според преданијата, ја создала Јапонија.
Космичките зраци се наелектризирани честички кои патуваат низ вселената и постојано паѓаат како дожд на Земјата. Нискоенергетските космички зраци можат да излегуваат од Сонцето, но екстремно високоенергетските се исклучителни. Се смета дека тие патуваат до Земјата од други галаксии и екстрагалактички извори.
„Ако ја подадете раката, по еден (космички зрак) поминува низ вашата дланка секоја секунда, но тоа се работи со навистина ниска енергија“, рече коавторот на студијата Џон Метјус, професор на Универзитетот во Јута. „Кога ќе излезете до овие навистина високоенергетски (космички зраци), тоа е повеќе како еден на квадратен километар на век. Никогаш не поминува низ твоја рака“.
И покрај долгогодишното истражување, точното потекло на овие високоенергетски честички сè уште не е јасно. Се смета дека тие се поврзани со најенергичните феномени во универзумот, како што се оние кои вклучуваат црни дупки, изливи на гама-зраци и активни галактички јадра, но најголемите откриени досега се чини дека потекнуваат од празнини или празен простор – каде што нема насилни небесни се случија настани.
Неодамна откриената честичка Аматерасу, беше забележана од опсерваторијата на космичките зраци во западната пустина во Јута, позната како Телескопска низа. Телескопската низа, која започна со работа во 2008 година, е составена од 507 површински детектори со големина на маса за пинг-понг кои покриваат 700 квадратни километри.
Набљудуваше повеќе од 30 ултра-високо-енергетски космички зраци, но ниту еден поголем од честичката Аматерасу, која ја погоди атмосферата над Јута на 27 мај 2021 година, врнејќи од секундарни честички до земјата каде што беа собрани од детекторите, според учењето.
ОГРОМНА ЕНЕРГИЈА
„Ако погледнете…колку честички го погодуваат секој детектор, тоа ви кажува каква била енергијата на примарниот космички зрак“, рече Метјуз.
Настанот активирал 23 од површинските детектори, со пресметана енергија од околу 244 екса-електронски волти. Честичката „О Боже“ откриена пред повеќе од 30 години била 320 екса-електрон волти.
За референца, 1 екса-електрон волт е еднаков на 1 милијарда гигаелектрон-волти, а 1 гигаелектрон волт е 1 милијарда електронволти. Тоа би ја направило честичката Аматерасу 244.000.000.000.000.000.000 електронволти. За споредба, типичната енергија на електронот во поларната поларна светлина е 40.000 електрон волти, според НАСА.
Ултра-високо-енергетски космички зрак носи десетици милиони пати повеќе енергија од кој било човечко акцелератор на честички како што е Големиот хадронски судирач, најмоќниот акцелератор некогаш изграден, објасни Гленис Фарар, професор по физика на Универзитетот во Њујорк.
„Она што е потребно е регион со многу високи магнетни полиња – како LHC со супер големина, но природен. А условите што се бараат се навистина исклучителни, така што изворите се многу многу ретки, а честичките се расфрлаат во огромниот универзум, така што шансите еден да удри во Земјата се мали“, рече Фарар, кој не беше вклучен во студијата, преку е-пошта.
Атмосферата во голема мера ги штити луѓето од какви било штетни ефекти од честичките, иако космичките зраци понекогаш предизвикуваат компјутерски грешки. Според НАСА, честичките, и пошироко вселенското зрачење, претставуваат поголем ризик за астронаутите, со потенцијал да предизвикаат структурно оштетување на ДНК и менување на многу клеточни процеси.
МИСТЕРИОЗЕН ИЗВОР
Изворот на овие честички со ултра-висока енергија ги збунува научниците.
Метјус, ко-порпарол на Телескопската низа соработка, вели дека двата најголеми снимени космички зраци се појавиле „случајно“ – кога нивните траектории ќе се следат назад, се чини дека нема ништо доволно висока енергија за да се произведат такви честички. Поточно, честичката Аматерасу се чинеше дека потекнува од она што е познато како Локална празнина, празна област на вселената што се граничи со галаксијата Млечен Пат.
„Ако ги земете двата настани со највисока енергија – оној што штотуку го најдовме и честичката „О-Боже-мој“ – тие се чини дека не укажуваат на ништо. Треба да биде нешто релативно блиско. Астрономите со видливи телескопи не можат да видат ништо навистина големо и навистина насилно“, рече Метјуз. „Тоа доаѓа од регион кој изгледа како локален празен простор. тоа е празнина. Па, што се случува?“
Проширувањето на телескопската низа може да даде некои одговори. Откако ќе бидат завршени, 500 нови детектори ќе овозможат телескопската низа да фати дождови од честички предизвикани од космички зраци на 2.900 квадратни километри (околу 1.120 квадратни милји) – област речиси со големина на Род Ајленд, според соопштението на Универзитетот во Јута.
