Аналитика
На денешен ден, 22 септември 1993 година, среде една од највисоките инфлации регистрирани во светот, Југославија донесе закон за деноминација на националната валута, според кој, заклучно со 1 октомври, милион динари вредеа еден динар. Тоа беше вовед во хиперинфлација која траеше цели две години, период што многумина не сакаат да го паметат.
На крајот на 1993 година, Сојузна Република Југославија влезе во хиперинфлација. Дневната инфлација изнесуваше речиси 18 проценти, а во јануари 1994 година, речиси 62 проценти. Хиперинфлацијата траеше 24 месеци и во тој период беа издадени 33 нови банкноти, од кои 24 во 1993 година.
Пред Драгослав Аврамовиќ да ги укине банкнотите со безброј нули во јануари 1994 година, од кои најголемата вредеше толку многу што можеше да се купи гума за џвакање, девизи се тргуваа во градските куќи, граѓаните чекаа во бескрајни редици за да ги инвестираат последните печати од палети, до пирамидалните банки, на плоштадите грабнаа за лебот што хуманитарно им беше поделен од пекарските камиони …
Јануарската инфлација во 1994 година, во споредба со претходната година, изнесува 550.000.000.000.000.000.000.000. Растот на девизниот курс на германската марка во истиот период изнесува 670 000 000 000 000 000 000 000 проценти, објави Историскиот архив.
Недостаток, редици и бес на цените
Се всушност започна во 1990 година, која заврши со инфлација од 121,7 проценти (декември и, во споредба со претходната година), проследена со 1991 година, во која во октомври беше основана Дафимент банка, Југоскандик работи обемно, а годината завршува инфлација од 235 проценти.
Пред тоа, државата ги „замрзна“ сите девизни заштеди на граѓаните. Така настанува проблемот со „старите девизни заштеди“. Се проценува дека обврските на банките кон граѓаните на Србија и Црна Гора изнесуваат 8,7 милијарди марки.
Во тој период, курсот на германската марка на црниот пазар се зголеми за повеќе од 1.100 проценти.
Во 1992 година, кога беа воведени економските санкции на СРЈ, поранешната годишна инфлација со три цифри почна да биде месечна. Во јануари започнуваат недостатоците – масло, шеќер, детергент. Трговијата со стратешки прехранбени производи од пченица, пченка, брашно, шеќер и масло е ограничена и тие стануваат реткост на пазарот. Но, поради тоа, оние што создадоа монопол во земјата се збогатија преку шпекулативна трговија.
Сивиот пазар цвета и за многу граѓани е единствениот извор на приход и начин за преживување. Во февруари, инфлацијата се претвора во хиперинфлација, месечниот раст на цените е 50,6 проценти … И тогаш незапирливо, растот на цените, недостатоците и црниот пазар на курсот на германската марка почнува да дивее … Таа 1992 година завршува со годишна инфлација од 19,755 проценти, додека годишно раст на црно девизен курс 18,789 проценти.
Следната година, 1993 година, е запаметена и по купување жиро на девизи. Формалната причина за ова беше законот за купување социјални станови, што беше донесен во средината на 1992 година. На граѓаните им се нуди да ги продадат своите девизи на приватни штедилници по повисок девизен курс од курсот на улица, што потоа им плаќа динарски суми на сметка утврдена од продавачот на девизи, главно за околу пет до 10 проценти повисока од улицата стапка. Потеклото на тие пари беше јасно – зад него стоеше државата и примарното и сиво прашање на пари.
Луѓето беа милијардери на нула на своите паричници и не можеа да купат ништо. Необезбеденото печатење пари ги девалвираше платите и пензиите за време на 40 -те месеци хиперинфлација.
Може да се купи една кутија натпревари со една просечна плата. Во декември, највисоката пензија на денот на исплатата едвај овозможи купување на еден сапун.
Дедо Аврам и спасение
На крајот на јануари 1994 година, започна спроведувањето на програмата за стабилизација на Аврамовиќ и беше воведен нов динар, наскоро наречен „Аврам“.
„Кај нас сите проблеми се решаваат со зголемување на државата, а не со намалување на државата. Кој и да смисли нешто – од сликање на кулата Небојша, до култура, центри за маркетинг до полукористени згради, се срами сите заедно “, рече Драгослав Аврамовиќ, гувернер на НБС од 1994 до 1996 година.
Познатиот дедо Аврам е човекот што го изедначи динарот со германската марка преку ноќ и запре една од најголемите хиперинфлации во историјата на светот.
„Аврамовиќ повлече една клучна линија, клучна препорака, а тоа беше – поправете го девизниот курс на динарот и направете го кабриолет. Оваа мерка ја доведе до нула екстремната инфлација, која беше измерена по неколку милиони проценки месечно, за една недела “, објасни претходно Павле Петровиќ, претседателот на Фискалниот совет.
Новиот кабриолет динар официјално вредеше една германска марка. Првите беа дадени на пензионери, но куповната моќ не беше голема.
