Аналитика
По затишјето во 2023 година, инфлацијата повторно се зголеми во Русија, достигнувајќи го својот врв на над 9 отсто ова лето пред да се врати на 8,5 отсто во октомври, според руската национална агенција за статистика Росстат.
Како одговор, Централната банка на Руската Федерација ја зголеми основната каматна стапка од 19 отсто на 21 отсто на крајот на октомври, највисокото ниво во повеќе од две децении, во обид да ја врати инфлацијата во согласност со целта од 4. проценти.
Од почетокот на целосната инвазија на Украина на 24 февруари 2022 година, Москва успеа да одржи силен економски раст и покрај западните санкции. Но, трошоците за живот пораснаа за речиси 30 проценти – двојно повеќе од просечниот пораст во еврозоната .
Некои независни аналитичари сметаат дека порастот на цените е многу поголем отколку што покажуваат официјалните бројки. Според руската компанија за истражување на пазарот „Ромир“, производите за секојдневна потрошувачка, како што се путерот, компирот и маслото за јадење, се зголемуваат во просек за повеќе од 22 отсто само во текот на 2024 година.
Зголемување на јавната потрошувачка
Руската инфлација првенствено се должи на огромните државни трошоци за воените напори во Украина. Буџетот за одбрана, кој е двојно зголемен од 2022 година, треба да се зголеми за дополнителни 30 отсто до 2025 година до 130 милијарди евра. Ова трошење ја поддржува индустријата за оружје, но и многу сродни сектори, вклучувајќи градежништво, текстил, транспорт и електроника, од кои сите забележаа силен раст во последниве години.
„Владината потрошувачка е стимулативна активност, што доведува до пораст на барањата за заеми и зголемување на понудата на пари во оптек во Русија. Оваа динамика ја поттикнува инфлацијата“, рече Жулиен Веркуеј, економист и специјалист за Русија во Парискиот Институт за ориентални јазици и цивилизаци.
Небесно високи плати
Во исто време, ова зголемено производство наиде на големо ограничување: недостиг на работна сила.
„За да се компензираат загубите на бојното поле, вклучително и мртви, ранети и исчезнати, Русија треба да регрутира околу 1.000 војници дневно“, рече Игор Деланое, специјалист за руска безбедност и одбранбени прашања во француско-рускиот истражувачки центар Observatoire franco.
„Но, Русија не сака да спроведе втора мобилизација како во 2022 година, бидејќи, официјално, таа не води војна, туку „специјална операција“. За да најде нови волонтери, затоа е обврзана да понуди огромни плати и бонуси“.
Во јули, градот Москва објави зголемување на бонусот исплатен на новопримените војници, зголемувајќи ја платата на новите регрути на 5,2 милиони рубљи за првата година од службата – околу 44.000 евра – пет пати повеќе од просечната руска плата.
Иако зголемувањето на платите беше особено дарежливо за воениот персонал, многу други сектори, како што се текстилот и земјоделството, исто така забележаа значителни зголемувања на платите. Масовното регрутирање војници, заедно со стотиците илјади руски граѓани и жители кои решија да ја напуштат земјата од почетокот на војната, доведоа до недостиг на достапни работници и тесен пазар на труд.
„Со овие зголемувања на платите, животниот стандард се зголеми во Русија. Потрошувачката е поголема, а инфлацијата расте“, рече Деланое.
Неодржлива траекторија
Според Росстат, просечните реални плати – платите приспособени за инфлацијата – се зголемиле за повеќе од 10 проценти од почетокот на целосната инвазија на Украина во февруари 2022 година.
Зголемувањето на нивото на платите ја намали огромната разлика во приходите во Русија, земја со едно од најзначајните нивоа на нееднаквост во приходите во светот.
„Од почетокот на војната, најбогатите луѓе продолжија да се збогатуваат“, рече Деланое. „Но, зголемувањето на платите првенствено им беше од корист на посиромашните, неурбани региони, кои сочинуваат две третини од земјата. Најголема корист имаа оние што останаа зад глобализацијата“.
Сепак, Русија се чини дека дојде до крајот на еден циклус. Најмалку 115.000 војници се убиени, а 500.000 се ранети од февруари 2022 година, според проценките на САД. И со невработеноста на историски најниско ниво од 2,4 отсто, потенцијалниот фонд на нови регрути на Русија за војната се намалува.
Инфлациска спирала
Со зголемување на основната каматна стапка, руската централна банка се надева дека ќе ја намали потрошувачката. Но, оваа одлука предизвикува одредено незадоволство во деловната заедница, бидејќи зголемената цена на задолжувањето може да ги задуши деловните инвестиции.
„Ако производството падне, Русија ќе мора да се сврти кон увоз. И увозот е многу скап, не само поради западните санкции, туку и поради многу ниската вредност на рубљата“, наспроти странските валути, рече Веркуеил. „Сè укажува на понизок раст во Русија. Но, инфлацијата ќе продолжи да расте“.
По две години брз економски раст од 3,6 отсто, централната банка очекува забавување во 2025 година, со пад на растот на околу 2 отсто „во најдоброто сценарио“.
На 13 ноември, претседателката на централната банка, Елвира Набиулина, ја бранеше својата одлука да ја зголеми референтната каматна стапка за руските пратеници.
„Нашата политика има за цел да го задржи растот на цените. Контролата на цените е од суштинско значење за одржлив економски раст“, рече таа во говорот во парламентот.
Централната банка веќе ја зголеми својата клучна стапка на историски 20 проценти во февруари 2022 година, во пресрет на целосната инвазија на Украина. Во тоа време, ова беше привремена мерка насочена кон зачувување на економската стабилност и спречување на одливот на капиталот.
Според сопственото признание на Набиулина, ситуацијата денес е поинаква. Таа веќе посочи дека дополнително зголемување на каматите може да дојде во декември, доколку нема знаци за забавување на инфлацијата.
