Аналитика
Планот на претседателот Владимир Путин да ја направи Турција центар за руски гас во теорија може да ѝ овозможи на Москва да го прикрие својот извоз со гориво од други извори, но тоа можеби нема да биде доволно за да ги убеди Европејците да купуваат, велат аналитичарите и изворите.
Русија снабдуваше 40% од пазарот на гас на Европската Унија до почетокот на војната во Украина на 24 февруари. Оттогаш, Западот воведе опсежни санкции, вклучително и за руската нафта и гас, го намали купувањето на горива од Русија и бара алтернативи.
Откако експлозиите, чија причина уште се истражува, го оштетија рускиот гасовод „Северен тек“ до Европа под Балтичкото Море, Путин во октомври предложи да се формира гасен центар во Турција, градејќи на јужна рута за извоз.
Без да биде конкретен, Путин рече дека може релативно брзо да се формира центар во Турција и предвиде дека клиентите во Европа би сакале да потпишат договори. Досега немало јавни обврски за тоа, а аналитичарите велат дека ќе бидат потребни инвестиции, како и време.
„Дали Европа има потреба од проектот, со оглед на решеноста на земјите од ЕУ да се откажат од рускиот гас во најблиска иднина?“, праша Алексеј Громов од Московскиот Институт за енергија и финансии. Тој, исто така, рече дека би било невозможно да се реконфигурира протокот на гас во рамките на Европската Унија, бидејќи нема постоечки врски што ќе се поврзат со предложениот центар од северозападна Европа, кој порано добиваше гас преку Северен тек 1.
ГАС ЗА РЕЗЕРВИ
Капацитетот за гас и цевковод сепак е достапен. Извозот на Русија во Европа опадна за 43,4% оваа година, а гасоводот Турски тек до Турција работи значително под годишниот капацитет од 31,5 милијарди кубни метри (bcm). Зонгчианг Луо, висок аналитичар во Ристад енерџи, процени дека околу 60% од капацитетот на гасоводот е неискористен по извозот оваа година од околу 10,6 милиони метри квадратни гас до 21 ноември.
Луо од Ристад процени дека ќе бидат потребни најмалку три до четири години за да се изгради потребната скапа нова инфраструктура. „Дури и да може да се изгради нов гасовод, тогаш кој ќе го купи тој гас“, праша Луо.
НО, има и мислења дека ќе се најдат купувачи. Извор од рускиот монопол за извоз на гас Газпром рече дека се верува дека центарот ќе ја олесни продажбата. „Тоа нема да биде руски гас, туку гас од центарот“, рече изворот, кој не сакаше да биде именуван поради чувствителноста на работата.
Трговски извор во Европа рече дека Кина, која ја престигна Јапонија и стана најголем светски увозник на течен природен гас (LNG) во 2021 година, веќе го препродава рускиот ЛНГ, кој не е означен како „произведен во Москва“. Тој рече дека е можно купувачите во јужна и источна Европа да не се грижат од каде потекнува ЛНГ.
Истакнувајќи дека Европа не воведе ембарго на рускиот гас, за разлика од нафтата, Александар Грјазнов, директор на S&P Global Ratings, рече дека Европа би можела да биде подготвена да купува од Москва преку посредници. „Европа веројатно нема да сака да склучува директни договори со Руската Федерација, а купувањето бесплатни количества на самото место во Турција ќе биде политички прифатливо“, рече тој, истовремено додавајќи дека ќе бидат потребни време и пари за основање на центарот.
Алексеј Гривач од Фондот за национална енергетска безбедност со седиште во Москва рече дека центарот претставува можности за трговија. „Ако центарот почне да работи, ќе се отворат огромни можности за секакви операции за размена“, рече тој.
РУСКО-ТУРСКИ ВРСКИ
Путин и турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган воспоставија блиски односи во последниве години иако пред тоа беа нарушени со убиството на рускиот амбасадор Андреј Карлов во Анкара во 2016 година и со турското соборување на рускиот авион во мисија во Сирија една година претходно. Турција рече дека би било можно да се вклучи и Трансанадолскиот гасовод за природен гас (ТАНАП), кој носи азербејџански природен гас до турската граница, во предложениот центар.
Турција и Азербејџан минатиот месец се договорија да го удвојат капацитетот на гасоводот од сегашните 16 милијарди кубни метри „на краток рок“, а на 23 ноември шефовите на руската компанија Газпром и на азербејџанската државна енергетска компанија Сокар, Алексеј Милер и Ровшан Наџаф, се сретнаа во Москва.
Договорот „покрена одредена загриженост на пазарот“ за можна размена на гас со Русија за извоз на повеќе гас во Европа, рече Луо.
Со предлогот за турски гасен центар, Русија се врати на долгогодишната идеја да додаде две линии на постојниот гасовод Турски тек за да го удвои неговиот годишен капацитет на 63 милијарди кубни метри. Тоа точно одговара на комбинираните количини што Русија ги продаде преку различни рути до Австрија, Бугарија, Унгарија, Италија, Србија, Словенија и Турција во 2020 година, според податоците на Гаспром.
РУСКИ ГАС УШТЕ ОДИ ЗА ЕВРОПА
Русија испорачува гас во Европа главно преку Украина по стапка од над 40 милиони кубни метри дневно, што е помалку од половина од количината што ја продаваше на Европската унија. Исто така, испорачува гас до јужниот крај на источна Европа, вклучително и Унгарија, преку Турскиот тек.
Постојниот Турски тек чинеше 3,2 милијарди долари, а за никогаш пуштениот гасовод Северен тек 2 преку Балтичкото Море беа потребни уште 11 милијарди долари споделени меѓу Гаспром и неговите западни партнери.
Ниту Газпром, ниту Кремљ не дадоа проценка на трошоците за идејата за турски центар. Дмитриј Песков, портпаролот на Кремљ, одби да коментира оваа недела на прашањето на Ројтерс на конференциски повик како може да се користи азербејџанскиот гас во центарот.
