Аналитика
Навраќајќи се на историските моменти што ја одбележале економската хроника, во видик секогаш паѓа и т.н. Џексонова економија, која се однесува на економските политики и услови што ја карактеризираа ерата на претседателствувањето на Ендрју Џексон во Соединетите држави, која траеше од 1829 до 1837 година. Ендрју Џексон, седмиот претседател на САД, беше познат по своите популистички и често контроверзни политики што имаа за цел да го зајакнат обичниот човек и да го ограничат влијанието на богатите елити.
Еден од клучните економски настани во ерата на Џексон беше конфликтот меѓу Ендрју Џексон и Втората банка на Соединетите држави. Џексон се сомневаше во моќта на банката и веруваше дека таа ги фаворизира богатите на сметка на просечниот граѓанин. Во 1832 година, тој стави вето на нацрт-законот за обновување на повелбата на банката, а како резултат на тоа, почна да ги повлекува државните средства од банката и да ги префрла во државни банки. Овој потег на крајот придонесе за финансиска нестабилност и серија банкарски паники. Исто така, во 1836 година, Џексон издаде циркулар со кој се бараше државното земјиште да се купува само со злато или сребро наместо со книжни пари. Ова беше обид да се спречи прекумерното издавање книжни пари од страна на државните банки и да се контролира инфлацијата. Сепак, тоа ја предизвика паниката од 1837 година, која доведе до тешка економска депресија што траеше неколку години. Во неговиот мандат, Џексоновата филозофија фаворизираше минимална владина интервенција во економските работи, освен кога станува збор за спроведување политики што ги поддржуваат интересите на обичните земјоделци и работници. Џексоновата економија во крајна мера се карактеризираше со нејзиниот обид да промовира демократски идеали, да го ограничи влијанието на финансиските елити и да ги прошири можностите за обичните граѓани. Сепак, политиките на оваа ера, исто така, придонесоа за сериозна економска нестабилност.
Пред да продолжиме со анализата, мора да напоменеме дека економските политики и принципи на Џексон беа приспособени на специфичниот историски контекст на Соединетите Држави од 19 век, и тие можеби не се директно применливи за денешниот многу поразличен економски пејзаж. Сепак, некои елементи од Џексоновата економска филозофија сè уште би можеле да бидат релевантни или да дадат инспирација за одредени економски дискусии денес.
Џексоновите економски политики беа водени од желбата да се ограничи моќта и влијанието на богатите елити. Во модерното време, дискусиите за нееднаквоста на приходите, корпоративната моќ и концентрацијата на богатството, би можеле да црпат инспирација од Џексоновиот фокус на промовирање економска правичност и зајакнување на обичните граѓани. Исто така, оваа пракса фаворизираше ограничено владино учество во економските работи. Додека модерните економии често бараат одреден степен на владина интервенција за да се решат неуспесите на пазарот, да се промовира економската стабилност и да се обезбедат мрежи за социјална заштита, дебатата за соодветното ниво на вклученост од владата останува релевантна. Постигнувањето рамнотежа меѓу пазарните сили и владиниот надзор е вечен економски предизвик.
Џексоновото оспорување на Втората банка на Соединетите Американски Држави одразува поширока историска тензија меѓу интересите на финансиските институции и интересите на пошироката јавност. Денешните дебати за финансиска регулатива, заштита на потрошувачите и спречување на системските ризици, резонираат со овие грижи, а банкарско-финансиската регулатива останува примарен фокус. Џексоновата ера беше обележана со дебати за улогата на хартиената валута и алтернативното користење на златото или среброто, а денес сѐ уште сме сведоци дека голем број инвеститори, пред сѐ Роберт Киосаки, ги застапуваат истите принципи.
Применливоста на Џексоновата економија во современиот свет е предмет на дебата. Додека некои аспекти од Џексоновата економска филозофија можат да резонираат со одредени современи прашања, важно е да се признае дека економскиот, технолошкиот и глобалниот пејзаж значително еволуирале од 19 век. Како таква, директната примена на Џексоновата економска политика можеби не е соодветна или ефикасна за справување со денешните сложени економски предизвици, при што клучните предизвици може да се поделат во неколку подрачја:
- Комплексна глобална економија: модерната економија е меѓусебно поврзана и глобализирана, вклучувајќи сложени трговски односи, мултинационални корпорации и сложени финансиски пазари. Секоја економска политика мора да ја земе предвид оваа глобална динамика, која не беше главен фактор во времето на Џексон.
- Технолошкиот напредок: технолошкиот напредок во минатиот век ги трансформираше индустриите, пазарите на трудот и начините на производство. Денешната економија е под силно влијание на технологијата и иновациите, што бара економски политики коишто се прилагодуваат на овие промени.
- Финансиски системи: финансиските системи и инструменти што постојат денес се многу пософистицирани од тие од ерата на Џексон. Политиките поврзани со банкарството, валутата и финансиската регулатива мора да ја земат предвид комплексноста на современите финансиски пазари за да се одржи стабилноста и да се спречат кризи.
- Дигитална економија: подемот на дигиталната економија поставува нови предизвици во однос на работничките права, оданочувањето и регулативата. Овие фактори не беа присутни во времето на Џексон.
Иако директната примена на Џексоновата економија можеби не е изводлива, некои основни принципи, како економска правичност, зајакнување на обичниот граѓанин и ограничена владина интервенција, секако, можат да продолжат да влијаат врз економските дискусии. Сепак, овие принципи треба да се прилагодат на реалноста на економијата на дваесет и првиот век, и уникатните предизвици што ги носи тој. Ефективните економски политики денес мора да бидат засновани на докази, да бидат флексибилни и подготвени да одговорат на повеќеслојната природа на глобалната економија.
Редакција Пари
Лектор: Христина Ангелеска-Мијоска
