Аналитика
Цените на гасот во Европската унија во последните десет дена го достигнаа највисокото ниво од октомври 2023 година, поради прекините во снабдувањето поради одбивањето на Украина да го продолжи договорот за транзит со Русија, студеното време, намалените резерви и загриженоста за можните царини за увоз на САД. Така, за прв пат од 8 февруари 2023 година, берзанските цени на синиот извор на енергија во Европа надминаа 620 долари за илјада кубни метри, што е за речиси четири отсто повеќе од 7 февруари годинава.
Ако се знае дека минатогодишната просечна вредност на фјучерси на гас на европската берза беше 386,5 долари, тогаш овој скок на цените е загрижувачки.
Дека оваа загриженост е голема, потврдуваат и „Фајненшл тајмс“, како и порталот „Оилпрајс“, според кои бриселските власти размислуваат за потенцијално воведување ограничувања на цените на природниот гас бидејќи Европа ја губи конкурентноста, бидејќи тие се и до четири пати повисоки од оние во САД.
Колку е ова голем проблем, како што пишува Фајненшл тајмс, покажува и фактот што Европската комисија сериозно разговара за ограничувањата на цените пред објавувањето на таканаречениот Договор за чиста индустрија следниот месец или поврзаниот Акциски план за пристапни цени на енергијата. За оние кои заборавиле, ЕУ во моментов има ограничување на цената на гасот, таканаречен „механизам за корекција на пазарот“, од 2022 година, но нејзиниот плафон е 187 долари (180 евра) по мегават час за холандскиот центар ТТФ, кој е клучен европски репер, и никогаш немало потреба да прибегне кон оваа мерка бидејќи таа сума не е постигната.
Додека дискусиите за нов привремен лимит се во тек, енергетската индустрија, учесниците на пазарот и берзите ја изразија својата „силна загриженост во врска со потенцијалното вклучување на ограничување на цената“ во договорот за чиста индустрија, енергетските компании, банките, давателите на ликвидност, берзите и клириншките куќи напишаа во заедничко писмо до претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен. „Сметаме дека оваа мерка, доколку биде објавена, може да има далекусежни негативни последици за стабилноста на европските енергетски пазари и безбедноста на снабдувањето на целиот континент. Спроведувањето на вештачко ограничување на цените нема да одговори на фундаменталните промени во глобалните проценки на гасот што се поттикнати од еволуцијата на понудата и побарувачката. Наместо тоа, најверојатно ќе ја наруши довербата во ТТФ и ќе ја поттикне глобалната заедница за гас да се движи кон други, неограничени и затоа порепрезентативни референтни цени, првенствено лоцирани надвор од ЕУ. Дополнително, ограничувањето на цената на гасот може да го загрози долгорочното снабдување на Европа бидејќи тоа „ќе го поткопа кредибилитетот на Европа како сериозен купувач на глобалниот пазар на гас“, се наведува во писмото од здруженијата и трговските групи.
Податоците, сепак, покажуваат дека кредибилитетот на складиштењето на гас во Европската унија е загрозен, бидејќи е на околу 55 отсто, што е значително помало во споредба со 72 отсто забележани минатата година. Студеното време ги загрозува овие капацитети бидејќи ЕУ се соочува со значително намалување на увозот на руски гас, кој претходно изнесуваше 40% од вкупната понуда, поради санкциите поврзани со Украина. За да може Брисел да го компензира недостатокот на сина енергија, земјите под нивна администрација го зголемија увозот на поскап течен природен гас (LNG) од САД и Норвешка, што ги зголеми вкупните трошоци за енергија.
Неодамнешните прекини на производството на три норвешки полиња дополнително ја искомплицираа ситуацијата со снабдувањето со енергија во континентална Европа.
Оваа позиција ја отежнува и новата американска администрација предводена од Доналд Трамп, кој неодамна му „препорача“ на Брисел да го зголеми увозот на американски ЛНГ, во спротивно ќе им се закани со воведување царини.
