Аналитика
Триесет и седум земји воведоа економски санкции кон Русија од нејзината инвазија на Украина во февруари 2022 година. Ширината на оваа кампања има неколку преседани во поновата историја. Санкциите што ги опфаќаат финансиите, енергијата, технологијата, патувањето, превозот, авиониката и стоките се насочени кон една од 10-те најголеми светски економии.
Сепак, економскиот притисок врз Москва во никој случај не е толку херметички како претходните антивоени санкции, како што се санкциите на ОН против Ирак по инвазијата на Садам Хусеин на Кувајт во 1990 година. Една година по нивното наметнување, неколку работи се јасни. Санкциите ја оштетија руската економија и нејзините идни изгледи за раст. Но, тие ниту го предизвикаа нејзиниот колапс ниту помогнаа да се стави крај на војната во Украина.
Имаше голем фокус на тоа како доминацијата на американскиот долар ги олеснува финансиските санкции на Западот. Но, измешаните резултати од економската кампања против Русија покажуваат дека моќниот конкурентен тренд во голема мера остана незабележан: подемот на азиската трговска моќ како олеснувач на трговската диверзија што ги затапува западните санкции.
Современите економски санкции беа создадени на почетокот на дваесеттиот век во време на неприкосновено европско владеење на светската економија, мантија потоа премина во САД. Оваа западна економска доминација лежеше зад проширувањето на санкциите за време на периодот на Студената војна. Но, глобалниот економски центар на гравитација оттогаш се пресели кон Исток.
Во 2021 година, азиските економии сочинуваа 39 отсто од глобалниот номинален БДП, што ги прави единствениот најголем континентален блок. Азискиот извоз сочинуваше 36 отсто од глобалниот извоз, додека петте најголеми азиски економии заедно – Кина и Хонг Конг, Јапонија, Јужна Кореја, Сингапур и Индија – сочинуваа четвртина од вкупниот глобален увоз. Азија денес сочинува три четвртини, а Кина и Индија целосно половина од глобалниот раст на БДП од година во година.
Кампањата за санкции од 2022 година против Русија ги разоткри стратешките последици од оваа промена. Санкциите против Москва беа наменети, како што рече еден претставник на Советот за национална безбедност на САД, како форма на економски „шок и стравопочит“. Сепак, по кратката финансиска криза, Русија пренасочи голем дел од својата трговија кон азиските економии и го надмина првичниот напад на санкциите.
Азиските економии дејствуваа како алтернативни дестинации за рускиот извоз, како и нови извори на увоз. Трговските врски со Кина, Индија, Турција, земјите од Персискиот залив и земјите од Централна Азија ја поттикнаа руската економија. Билатералната трговија меѓу Русија и Кина порасна за 29 отсто во 2022 година и 39 отсто во првиот квартал од 2023 година. Може да достигне 237 милијарди американски долари до крајот на 2023 година – сума поголема од вкупната билатерална трговија на Кина со економии како Австралија, Германија или Виетнам. Во 2022 година руската трговска размена со Обединетите Арапски Емирати се зголеми за 68 отсто, додека трговијата со Турција се зголеми за 87 отсто. Руско-индиската трговска размена се зголеми за 205 отсто на 40 милијарди американски долари.
Пренасочувањето на извозот беше спас за руската енергетска продажба, која сочинува голем дел од нејзината трговија. Во јануари 2022 година европските земји увезоа 1,3 милиони руски барели дневно, додека азиските клиенти купија 1,2 милиони. До јануари 2023 година, руската продажба во Европа падна под 100.000 барели дневно, но извозот во Азија се зголеми на 2,8 милиони.
Азиската побарувачка повеќе одошто ја замени загубата на извозот на нафта во Европа. Индија стана единствениот најголем купувач на руска сурова нафта преку море, купувајќи повеќе од 1,4 милиони барели дневно од почетокот на 2023 година. Кинеските увозници не се далеку зад себе, купувајќи помеѓу 800.000-1.2 милиони барели дневно во 2022 година. За една година, Индија, Кина, Турција и земјите од Персискиот залив целосно ја заменија европската побарувачка за извоз на руска нафта.
Азиските извозници, исто така, пополнија дел од празнината што ја оставија западните добавувачи на напредна производствена и високотехнолошка опрема. Кинеските фирми сега сочинуваат 40 отсто од продажбата на нови автомобили и 70 отсто од продажбата на паметни телефони во Русија. Повлекувањето на западните странски директни инвестиции сериозно се одрази на домашната автомобилска индустрија. Русија се префрли на увоз на користени европски и јапонски автомобили преку трети земји, а новите автомобили главно доаѓаат од Кина.
Кина и Хонг Конг станаа клучни добавувачи на микрочипови, кои Русија почна да ги складира пред војната. Во 2022 година, руските компании се префрлија на увоз на понапредни чипови, при што вредноста на увозот на полупроводници и електронски кола се зголеми за 36 отсто помеѓу јануари и септември во споредба со 2021 година. Останува да се види колку овие канали за увоз ќе бидат ефективни на долг рок. Но, на краток рок, западните извозни контроли на технологијата не создадоа глад на чипови во Русија.
Трговските партнери на Русија во Евроазиската економска унија, исто така, одиграа улога во заобиколувањето на ограничувањата за извоз на технологија. Централноазиските економии се активни како канали за паралелен увоз и транзитна трговија. Европската банка за обнова и развој заклучи дека додека руската трговија со Соединетите Американски Држави, Обединетото Кралство и Европската унија е значително намалена, „извозот на ЕУ [и] на ОК во Ерменија, Казахстан и Киргистан… значително се зголеми“ во шема „во согласност со пренасочување на трговијата кон Русија“.
Овој ефект на пренасочување низ Централна Азија е забележлив при увозот на машини и хемиски производи. До октомври 2022 година, од година во година, зголемувањето на извозот во Русија од Кина, Белорусија, Турција, Казахстан, Киргистан и Ерменија речиси го изедначи падот на европскиот, американскиот и британскиот извоз во Русија.
Со дејствување како заменски добавувачи на руската економија, како значителни нови клиенти за нејзината продажба на стоки и како одредувачи на цени за извозот на руската нафта на глобалните пазари, азиските економии значително го намалија влијанието на западните санкции. Додека санкциите го намалија потенцијалот за раст на Русија, нејзината економија беше одржана со големо трговско преуредување. Учеството на Јапонија, Јужна Кореја, Тајван и Сингапур во финансиските и технолошките санкции имаше мал ефект, делумно поради тоа што трговските врски меѓу овие источноазиски држави и Русија продолжуваат во производството и трговијата со енергија.
Според тоа, трговската моќ на Азија, која ги олабавува санкциите, им припаѓа првенствено на Кина и Индија и неколку економии од Блискиот Исток и Централна Азија. Се чини дека овие геоекономски реалности сигурно ќе ја комплицираат идната употреба на санкциите од Западот, заклучува во својата анализа за EastAsiaForum Николас Мулдер, доцент по историја и соработник на Факултетот Милштајн на Универзитетот Корнел.
