Аналитика
Патувањето во Европа повеќе никогаш нема да биде исто. Од 12 октомври 2025 година на македонските граѓани и на сите патници од земји надвор од Европската Унија ги очекува ново искуство на границите: печатите во пасошите исчезнуваат, а на нивно место доаѓа дигитална евиденција со отпечатоци и фотографии. Шенген зоната влегува во нова ера на гранична контрола, а со тоа започнува и нова реалност за сите што патуваат.
При првиот влез во која било земја од Шенген зоната, патниците ќе мора да остават биометриски податоци – отпечатоци од прсти и фотографија. Оваа регистрација е еднократна и ќе важи три години или до истекот на пасошот. Веќе при второто патување, службениците на пасошка контрола ќе ги потврдуваат постоечките податоци, што ќе го скрати времето на чекање. Децата до 12 години ќе бидат ослободени од оваа обврска.
Новиот систем, наречен Систем за влез/излез (ЕЕС), автоматски ќе го пресметува дозволениот број денови за престој и ќе овозможи полесно откривање на лицата кои го пречекориле дозволеното времетраење. Во исто време, ќе обезбеди и поголема заштита од злоупотреби со идентитет, нелегална миграција и криминал. Во првите месеци можно е да се појават подолги редици на граничните премини, но кога системот целосно ќе профункционира, се очекува влезот да биде побрз и поефикасен.
ЕЕС ќе се применува во 29 земји – сите членки на ЕУ што се дел од Шенген зоната, како и Исланд, Лихтенштајн, Норвешка и Швајцарија. Воведувањето ќе биде постепено во рок од шест месеци, а до 10 април 2026 година системот ќе биде целосно оперативен.
Важно е да се разграничи ЕЕС од уште еден систем што допрва доаѓа – ЕТИАС. Додека ЕЕС функционира на граничните премини со биометриски податоци, ЕТИАС ќе биде онлајн дозвола за патување, задолжителна за сите патници ослободени од виза, пред да тргнат кон Европа. ЕТИАС ќе започне кон крајот на 2026 година и нема да бара биометриски податоци.
Од Делегацијата на ЕУ објаснуваат дека новите правила имаат две главни цели – засилување на безбедноста и олеснување на процедурите. Евроамбасадорот Михалис Рокас истакнува дека, иако почетокот ќе биде постепен и можеби со извесни предизвици, на долг рок патувањето ќе стане побрзо и поедноставно. Министерството за внатрешни работи најави дека ќе ги информира граѓаните навремено и детално, за да се избегнат непријатности и застои на премините.
Со оваа промена, Европа ги отвора границите кон дигиталната ера, а за македонските граѓани тоа значи нова навика при првиот пат, но и побрзо минување на границите при секое наредно патување.
