Аналитика
Јапонија и САД ги стегаат редовите во трката за критични минерали со план за заедничко искористување на наоѓалишта на ретки земни метали на океанското дно близу изолираниот остров Минамиторишима, околу 1.900 километри од јапонското копно. Премиерката Санае Такаичи во парламентот подвлече дека двете земји разгледуваат конкретни модели на соработка – од истражување до демонстративно вадење – со тестови на длабочина до 6.000 метри веќе најавени за јануари 2026 година.
Научните процени упатуваат дека во зоната на околу 10 илјади квадратни километри, на околу 5,5 илјади метри длабочина, има богати наслаги со сферични минерални формации што содржат ретки метали. Вкупниот волумен се проценува на 210 милиони тони руда со околу 610 илјади тони кобалт и 740 илјади тони никел – ресурси клучни за батерии, магнети со високи перформанси, електрични мотори и одбранбени системи.
Иницијативата доаѓа по серија предупредувања за ранливоста на глобалните синџири на снабдување со оглед на доминацијата на Кина во преработката на ретки земни елементи и искуството од 2010 година, кога извозни ограничувања предизвикаа брзи нарушувања во повеќе индустрии. Токио и Вашингтон го пренасочуваат фокусот од класична безбедносна кон економска и технолошка отпорност, градејќи „двојна мрежа“ од рударство до финално производство на магнети.
Партнерството предвидува заедничко финансирање на рударски и преработувачки капацитети, трансфер на јапонска технологија за сепарација со висока чистота, координирани резерви за итни случаи и унифициран настап кон трети партнери. Индустриските процени зборуваат за 3–5 милијарди долари јавни и приватни инвестиции во следните седум години, со цел до 2030 година сојузниците да покриваат 50–70 проценти од сопствената побарувачка за клучни ретки елементи и да го намалат увозниот ризик под 30 проценти.
Паралелно, проектот отвора прашања за животната средина и регулаторните стандарди, бидејќи преработката на ретки метали е хемиски сложена и генерира значителен отпад. Двете држави најавуваат дека ќе одат со повисоки стандарди за третман, транспарентност и вклучување на локални заедници, како и програми за развој на специјализирана работна сила без која не може да се затвори јазот во експертизата.
За индустријата ова е сигнал дека ерата на зависност од еден извор завршува. Обезбедениот пристап до ретки земни елементи им овозможува на производителите на енергетска опрема, електронска индустрија и одбранбени системи да планираат долгорочни инвестиции и иновации, со помал ризик од политички шокови. Ако моделот успее, тој може да стане шаблон за пошироки сојузнички мрежи во литиум, кобалт и други критични минерали – нова архитектура на економска безбедност во која снабдувањето со ресурси и технологија станува составен дел од сојузништвата.
