Аналитика
Физичарите со децении претпоставуваа дека црните дупки го завршуваат својот живот во ретки и драматични експлозии, кои би можеле да се случуваат само еднаш на секои сто илјади години. Но, ново истражување објавено во Physical Review Letters од тим физичари на Универзитетот во Масачусетс во Амхерст отвора сосема поинаква перспектива. Според нивните пресметки, веројатноста е поголема од 90% дека една таква експлозија би можела да се забележи во текот на следната деценија. Доколку научната заедница се подготви навреме, денешните вселенски и копнени опсерватории би имале реална шанса да сведочат настан кој би можел засекогаш да ја промени физиката.
Ваква експлозија би претставувала најсилен доказ за постоењето на т.н. исконски црни дупки, објекти што можеби се формирале во првата секунда по Големата експлозија, пред 13,8 милијарди години. За разлика од класичните црни дупки кои настануваат при колапс на масивни ѕвезди и остануваат стабилни милијарди години, исконските црни дупки се многу помали, полесни и подложни на процес кој Стивен Хокинг го опиша уште во 1970-тите. Тој покажа дека црните дупки имаат температура и дека, теоретски, можат постепено да емитуваат честички во форма на т.н. Хокингово зрачење. Колку е помала црната дупка, толку е потопла и толку повеќе честички испушта, сè до момент кога процесот станува неконтролиран и завршува со експлозија.
Досега вакво зрачење никогаш не било директно забележано, но физичарите нагласуваат дека нашите сегашни телескопи имаат можност да го детектираат. Доколку тоа се случи, би станало збор за прво директно сведоштво на испарувачка исконска црна дупка. Последиците би биле огромни: покрај потврдата за постоењето на PBH, ваквата експлозија би можела да обезбеди конечен список на сите субатомски честички во природата – од електрони, кваркови и Хигсови бозони, преку кандидати за темна материја, до непознати честички кои сè уште не се откриени. Со таков каталог науката би можела да се приближи до одговорот на едно од најдлабоките прашања: од каде потекнува сè.
Тимот од Амхерст предлага и ново толкување на претпоставките за црните дупки. Наместо да се смета дека тие се целосно неутрални, тие ја разгледуваат можноста исконските црни дупки да поседуваат мал „темен електричен полнеж“, предвиден со модел на темен QED – замислена копија на електромагнетната сила, но со многу тешка верзија на електронот. Ако тоа е точно, таквата црна дупка би можела привремено да се стабилизира и потоа да експлодира, што драматично ја зголемува веројатноста да се забележи ваков настан во релативно краток временски период. Наместо еднаш на секои сто илјади години, пресметките укажуваат дека експлозија може да се случува еднаш на секои десет години.
Истражувачите не тврдат дека тоа сигурно ќе се случи во следната деценија, но нагласуваат дека шансите се исклучително високи. Бидејќи веќе ја имаме потребната технологија за да го регистрираме овој феномен, останува само да бидеме подготвени. Доколку навистина бидеме сведоци на такво нешто, тоа би било првото директно набљудување на Хокингово зрачење и исконска црна дупка – откритие кое би ја револуционизирало физиката и нашето разбирање на универзумот.
