Аналитика
Секој ден, незабележливо за човечкото око, над нашите глави се случува нешто што би можело да ја промени иднината на планетата. Сателитите „Старлинк“ на Илон Маск кои носат интернет до најоддалечените места на Земјата сега стануваат закана за нејзината атмосфера. Додека светот со восхит ја следи технолошката револуција, научниците предупредуваат: тоа што се случува во стратосферата би можело да биде почеток на нова, невидлива катастрофа.
Астрофизичарот Џонатан Мекдауел, со 37 години искуство во Центарот за астрофизика Харвард-Смитсонијан, алармира дека сателитите на Маск, кои паѓаат и согоруваат секој ден, испуштаат метални честички што би можеле да ја оштетат стратосферата, слојот од атмосферата кој ја содржи озонската обвивка, нашиот единствен штит од штетното УВ зрачење. Ако тој штит се разреди, повеќе сончева радијација ќе стигнува до Земјата, зголемувајќи го ризикот од рак на кожа и оштетувања кај луѓето и животната средина.
Во орбитата моментално кружат околу 8.000 активни сателити на „СпејсИкс“, а само оваа година се лансирани над 2.000 нови. Научниците проценуваат дека секојдневно изгорат најмалку два сателита, а во следните години тој број може да достигне пет дневно. Со тоа, илјадници тони алуминиум, литиум и бакар ќе завршуваат во горните слоеви на атмосферата.
Американската авијациска администрација веќе предупреди дека делови од овие сателити би можеле да преживеат повторно влегување и да паднат на Земјата. Маск, пак, тврди дека сите уреди се дизајнирани да се распаднат целосно при согорувањето. Но дури и „СпејсИкс“ призна дека некои постари модели не исчезнуваат целосно, што отвора сомнеж колку од отпадот навистина се уништува.
Истражувањата покажуваат дека металните пареи од согорувањето се претвораат во аеросолни честички што се таложат во стратосферата и може да реагираат со хемикалии кои го разградуваат озонот. „Никој речиси не размислува за тоа што му правиме на воздухот над нас“, предупредува атмосферскиот хемичар Даниел Мерфи од Националната океанска и атмосферска администрација.
Мекдауел стравува дека ако ваквото темпо продолжи, Земјата би можела да влезе во таканаречениот Кеслеров синдром, верижна реакција на судири меѓу сателити која создава сè повеќе отпад, сè до момент кога орбитата станува небезбедна.
„Можеби веќе ја оштетуваме горната атмосфера, само што сè уште не го гледаме тоа,“ вели тој. „Одговорите се движат од ‘не е страшно’ до ‘предоцна е’, но неизвесноста е најстрашна од сè.“
И додека ракетите на „Фалкон 9“ ги осветлуваат ноќните неба, таму високо, во тивкиот слој што нè штити од Сонцето, можеби веќе започнува битка што човештвото не може да си дозволи да ја изгуби.
