Аналитика
Во првите недели од 2025 година, Санторини не беше само рајска дестинација за туристите, туку и епицентар на една од најзагрижувачките геолошки кризи во последната деценија. Островот беше погоден од повеќе од 28.000 земјотреси, некои со магнитуда над 5, што го претвори овој егејски бисер во поле на неизвесност и страв. Додека жителите и научниците се прашуваа дали тектонските поместувања или вулканска активност стојат зад немирното тло, одговорот дојде од една нова студија објавена во списанието Nature.
Истражувачки тим, користејќи комбинација од подводни сензори, станици за следење на земјотреси и нов модел на вештачка интелигенција, ја реконструираше сликата за тоа што навистина се случувало под Санторини. Заклучокот беше јасен: виновник за сеизмичката бура не биле класични раседи, туку магмата што се движела длабоко под островот и неговите соседни вулкани.
Процесот започнал уште во јули 2024 година, кога магмата почнала да се издига и се населила во плиток резервоар под Санторини. Овој подем бил доволен островот незабележливо да се крене неколку сантиметри, што пак предизвикало верижна реакција на проток на магма и серија земјотреси. „Сеизмичката активност беше типична за магма што се искачува низ Земјината кора. Миграциската магма ја крши карпата и формира патеки, што предизвикува интензивни потреси“, објасни Мариус Искен од Центарот за геолошки науки „ГФЗ Хелмхолц“.
Кога магмата на крајот се изместила од резервоарот, островот повторно „легнал“ на своето вообичаено место, а земјотресите се намалиле. Но, она што остана зад себе е откритие со огромно значење: суптилен подем и пад на Санторини откри постоење на претходно непознат хидрауличен систем што го поврзува островот со блиските вулкани, меѓу кои и активниот подводен Колумбо.
„Преку меѓународна соработка и комбинација на различни геофизички методи, успеавме да ја следиме кризата во речиси реално време и да научиме нешто ново за интеракцијата помеѓу два вулкана“, изјави Јенс Карстенс од GEOMAR. Според анализата, околу 300 милиони кубни метри магма се издигнале од длабочините и се насобрале на околу четири километри под океанското дно, потврдувајќи колку динамичен и непредвидлив е овој вулкански систем.
За Санторини, кој е дел од хеленскиот вулкански лак и отсекогаш бил симбол на бурна геолошка историја, новите сознанија носат и загриженост и надеж. Од една страна, тие потсетуваат колку кревка е рамнотежата меѓу човекот и природата на овој магичен остров. Од друга страна, најсовремените методи за следење, засилени со вештачка интелигенција, отвораат нова ера во предвидувањето и разбирањето на ваквите природни појави.
