Аналитика
Вршителот на должноста администратор на НАСА, Шон Дафи, планира да ја забрза изградбата на нуклеарен реактор што би можел да се користи на Месечината и да го промени начинот на кој НАСА ќе соработува со индустријата за да ја замени застарената Меѓународна вселенска станица.
Плановите, наведени во директивите дистрибуирани во НАСА и видени од Блумберг на 4 август, ги означуваат првите големи промени во политиката на Дафи откако американскиот претседател Доналд Трамп го назначи на функцијата вршител на должноста шеф на вселенската агенција.
Една од директивите, првично објавена од Политико, би имала за цел да го забрза развојот на реактор за нуклеарна фисија што би можел да се користи за производство на енергија на Месечината еден ден и да ги претстави идните дизајни за електрана што би можела да се користи на Марс.
НАСА претходно доделуваше договори на комерцијални компании за да изработат дизајни за мали нуклеарни фисиони реактори, но директивата на Дафи ѝ наложува на НАСА да упати повик до индустријата да создаде помоќен реактор, со цел технологијата да биде подготвена за лансирање уште во 2030 година.
Втората директива е насочена кон напорите на НАСА да ја искористи комерцијалната вселенска индустрија за развој на нови вселенски станици што би можеле да ја заменат Меѓународната вселенска станица кога ќе биде пензионирана до крајот на 2030 година.
Директивата го менува начинот на кој вселенската агенција ќе склучува договори со компаниите избрани да создадат замени за вселенски станици, чекор дизајниран да обезбеди поголема флексибилност доколку нивоата на финансирање на НАСА флуктуираат во наредните години.
Овие потези доаѓаат неколку дена откако Дафи се сретна со шефот на руската вселенска агенција, Дмитриј Баканов, што претставува прва конклава меѓу лидерите на вселенските агенции на двете земји од 2018 година. За време на состанокот, Дафи и Баканов разговараа за иднината на Меѓународната вселенска станица, орбиталната лабораторија што ја користат двете нации, и заедничкото истражување на Месечината, според соопштението на Роскосмос.
Порано оваа година, НАСА отпушти 10 проценти од својата работна сила како дел од пошироката иницијатива на администрацијата на Трамп за намалување на бројот на вработени во федералната влада. Програмата за откуп на федералните вработени, спроведена од администрацијата на претседателот Доналд Трамп, доведе до доброволно отпуштање на 750 вработени, а околу 1.000 вработени со договори на дело беа отпуштени кога бранот отпуштања првпат започна во февруари. Отпуштањата предизвикаа загриженост во врска со способноста на агенцијата да одржува критични проекти.
Извештаите за планираниот лунарен нуклеарен реактор, исто така, покренуваат прашања за времето на мисијата на НАСА на Месечината „Артемис II“, која постојано се одложува.
Според Политико, Дафи во документите вели дека забрзаниот временски рок е поттикнат од стравувањата дека Кина и Русија ќе можат да постават реактор на Месечината до средината на 2030-тите и ефикасно да ја контролираат лунарната активност.
Според забрзаниот временски рок, нуклеарниот реактор ќе биде подготвен за лансирање кон крајот на 2029 година и ќе треба да генерира минимум 100 киловати електрична енергија, објави „Њујорк тајмс“.
Во извештајот на Политико, објавен во понеделник, исто така се вели дека НАСА ќе го помести својот временски распоред за да ја замени Меѓународната вселенска станица. Вселенската станица, која сега е стара повеќе од две децении, треба да биде пензионирана на крајот од 2030 година преку контролирано повторно влегување.
Временската рамка за лансирање е кратка бидејќи НАСА планира да се врати на Месечината во 2027 година за програмата Артемис, чиј напредок веќе е оспорен.
Лунарниот нуклеарен реактор би бил дизајниран да работи во средина што е многу различна од Земјата – средина без атмосфера, екстремни температурни промени и продолжени периоди на светлина и темнина.
За разлика од соларните панели, кои можат да бидат попречени од ноќите на Месечината што траат две недели, нуклеарен реактор базиран на фисија би можел да обезбеди континуирана, сигурна енергија за поддршка на живеалиштата, системите за поддршка на животот, научните експерименти и индустриските операции како што се рударството и производството на гориво.
Најверојатниот дизајн би бил компактен фисионен реактор што користи ураниумско гориво, силно заштитено за да ги заштити астронаутите од зрачење. Тој би ја претворал топлината од нуклеарна фисија во електрична енергија користејќи Стирлинг мотори или други системи за конверзија на топлина во енергија. Единицата би можела да биде закопана под лунарниот реголит (слој од неконсолидиран цврст материјал што ја покрива карпестата основа на Месечината или планетата) за дополнително да се намали изложеноста на зрачење и да се регулира температурата, со системи за далечинско управување и следење што овозможуваат автономно работење кога луѓето не се во близина, пишува магазинот Њузвик.
„Вистината е дека нуклеарната енергија е единствената опција за напојување на базата на Месечината“, изјави за Би-Би-Си во април 2024 година Сајмон Мидлбург, истражувач во Институтот за нуклеарна иднина на Универзитетот Бангор во Велика Британија.
„Не можеме да носиме гориво таму горе. Сончевите панели нема да работат. Дизел генераторите нема да работат, а старите радио-термални генератори едноставно не се доволно големи за да имаат моќ“, додаде тој.
Иако нуклеарната енергија е докажана технологија во вселената – која се користела во сонди во длабоката вселена како што се Војаџер и Кјуриосити – нејзиното распоредување на Месечината претставува уникатни предизвици. Тие вклучуваат безбедно лансирање нуклеарен материјал од Земјата, обезбедување стабилност на реакторот при ниска гравитација и управување со отпадната топлина.
Висок функционер на НАСА кој разговараше со Политико под услов да остане анонимен, рече: „Станува збор за победа во втората вселенска трка. … Иако буџетот не даде приоритет на нуклеарниот погон, тоа не беше затоа што нуклеарниот погон се смета за најценета технологија.“
Во изјава од 2024 година, НАСА за иднината на Меѓународната вселенска станица изјави: „Во иднина, Соединетите Американски Држави планираат да ги префрлат своите операции во ниската Земјина орбита на дестинации во комерцијална сопственост и управување за да обезбедат континуиран пристап до основни истражувања и развој на технологијата. На крајот од Програмата за Меѓународната вселенска станица, станицата ќе биде деорбитирана на контролиран начин за да се обезбеди избегнување на населени области на Земјата.“
