Аналитика
Бугарија влегува во нова историска фаза со чекор што одамна е подготвуван на хартија. Од 1 јануари 2026 година, земјата официјално ќе го замени левот со еврото и ќе стане 21-ва членка на еврозоната, со што симболично и институционално ќе се врзе уште подлабоко за срцето на Европската Унија. Одлуката доаѓа по години технички подготовки, исполнување строги критериуми и долга политичка дебата, но и во момент на внатрешна нестабилност, недоверба и масовни протести.
Со усвојувањето на заедничката европска валута, Бугарија не само што ја напушта својата национална парична единица, туку добива и место во Управниот совет на Европска централна банка, каде директно ќе учествува во креирањето на монетарната политика. За бизнис-заедницата, особено за компаниите што работат со странство, ова значи пониски трансакциски трошоци, крај на валутните конверзии и поголема ценовна транспарентност. Многумина очекуваат полесна трговија, поголема предвидливост и зголемен интерес од странските инвеститори.
Владините институции веќе со месеци ја подготвуваат јавноста за промената. Во продавниците низ Софија цените се прикажани двојно, во левови и евра, додека кампањи преку медиумите ги информираат граѓаните за фиксниот курс и практичните детали од транзицијата. Формално, Бугарија ги исполни сите критериуми за членство – инфлацијата е значително намалена, буџетскиот дефицит и јавниот долг се меѓу најниските во ЕУ, а валутниот курс е стабилен уште од крајот на 1990-тите, кога левот беше врзан за еврото.
Поддршката од Брисел е јасна и гласна. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, оцени дека еврото ќе донесе повеќе трговија, инвестиции и подобро платени работни места, додека претседателката на ЕЦБ, Кристин Лагард, нагласи дека новата валута ќе ги зајакне економските темели и отпорноста на земјата кон глобалните шокови. Од европска перспектива, приклучувањето на Бугарија се гледа и како геополитички сигнал – потврда на проевропската и прозападна ориентација во време на војната во Украина и зголемените тензии со Русија.
Но, зад оптимистичките пораки стои поделено општество. Анкетите покажуваат речиси рамнотежа меѓу поддржувачите и противниците на еврото. Дел од граѓаните стравуваат од пораст на цените и губење на контролата врз монетарната политика, особено во земја што сè уште е најсиромашна во ЕУ и каде приходите достигнуваат околу 60 проценти од европскиот просек. Сомнежите дополнително се хранат од политичката криза, седум избори за четири години, оставка на владата на премиерот Росен Жељазков и масовни протести против корупцијата и фискалните планови.
Економските аналитичари предупредуваат дека еврото не е магично решение. Иако макроекономските показатели се стабилни и растот изгледа солиден, структурните слабости остануваат – ниска продуктивност, демографски пад и хронична корупција. Постојат и ризици по влезот во еврозоната, особено ако политичарите ја изгубат фискалната дисциплина или ако транзицијата создаде краткорочни пазарни нарушувања. Искусните гласови потсетуваат на грчкото сценарио како предупредување што не смее да се повтори.
Дополнителна грижа е и ранливоста на јавноста на дезинформации. Според експертите, антиевропското расположение во Бугарија често е поттикнувано од кампањи поврзани со Русија, кои ја користат економската несигурност и недовербата во институциите. Во таков амбиент, постарото население и жителите на руралните области се сметаат за најизложени на стравови и заблуди околу новата валута.
Сепак, поддржувачите на еврото тврдат дека ова е логичен и неизбежен чекор за земја што одамна е дел од Европската Унија и чија валута веќе функционира во сенка на еврото. Тие веруваат дека приклучувањето кон „клубот на богатите“ нема автоматски да донесе просперитет, но ќе создаде постабилна рамка во која реформите ќе бидат потешки за одложување.
Кога часовникот ќе отчука полноќ на 1 јануари 2026 година, Бугарија формално ќе се приклучи на валутниот клуб што го користат над 350 милиони Европејци. Прашањето што останува е дали еврото ќе стане симбол на нов почеток и стабилност, или уште едно поле на судир во длабоко поделено општество кое сè уште ја бара рамнотежата меѓу надежта и сомнежот.
(Фото: Unsplash)
