Аналитика
Системот за управување со отпад во земјава испраќа мешани сигнали. Во 2024 година се собира повеќе комунален отпад, но секој жител создава помалку, додека речиси сè и понатаму завршува на депонија. Минатата година во Македонија била забележана интересна спротивставеност: од една страна, собраниот комунален отпад се зголемил, а од друга, вкупно создадениот отпад и количеството по жител бележат пад.
Според податоците на Државен завод за статистика, во 2024 година биле собрани вкупно 637.471 тон комунален отпад, што е за 2,5 проценти повеќе во споредба со 2023 година. Овој раст не значи нужно дека се создава повеќе отпад, туку дека сè поголем број населени места се вклучени во системот за организирано собирање. Најголем дел од отпадот, околу 84 проценти, доаѓа од домаќинствата, додека преостанатите 16 проценти се од комерцијални активности. Регионално, најголем товар носи Скопскиот Регион со речиси една третина од вкупно собраниот отпад.
Кога станува збор за структурата на отпадот, доминира измешаниот комунален отпад со речиси 86 проценти, додека специфичните категории, како гумата, учествуваат симболично. Она што загрижува е фактот дека речиси целото собрано количество, дури 99,8 проценти, завршува на депонија, што укажува на сериозни ограничувања во системите за селекција и третман.
Истовремено, проценките покажуваат дека вкупно создадениот комунален отпад во 2024 година изнесувал 790.866 тони, што е намалување во однос на претходните години. Овој тренд најјасно се гледа преку податокот дека секој жител создал во просек по 438 килограми отпад годишно, што е значително помалку од 503 килограми во 2023 година.
Поинаква слика се појавува кај отпадот од пакувања. Податоците доставени до Министерството за животна средина и просторно планирање покажуваат дека 65 проценти од отпадот од пакување пуштен на пазарот бил рециклиран. Од вкупно 80 575 тони, биле рециклирани 52 605 тони, при што хартијата и картонот дури ја надминале целта со повеќе од 100 проценти. Металот, стаклото и пластиката заостануваат, но сепак покажуваат одреден напредок, особено ако се гледаат апсолутните количини што завршиле во рециклажни процеси.
Финансиски, државата во 2024 година издвојила над 10,5 милијарди денари за заштита на животната средина, додека преку еколошки даноци во 2023 година биле собрани околу 12,2 милијарди денари. Овие бројки покажуваат дека системот има и финансиска тежина, но и потенцијал за подобро насочување на средствата.
Севкупно, податоците откриваат парадокс: граѓаните создаваат помалку отпад по глава на жител, се собира повеќе отпад благодарение на проширениот систем, дел од пакувањата успешно се рециклираат, но речиси сè уште завршува на депонија. Тоа е јасен сигнал дека следниот чекор не е само собирањето, туку вистинската трансформација на отпадот од проблем во ресурс.
(Фото: Unsplash)
