Аналитика
Минатата година, Шведска го прослави новиот милениум со голема иновација: работен ден кој трае 6 часа. Сон наречен “9 до 3”.
Сепак, 8-часовниот модел на работа е се уште актуелен во светот, па се поставува прашањето, од каде ни се 8 часа работно време?
Вистинска идила
И уште подобро: повеќето компании овозможуваат флексибилност во одреден период од денот. Замислете – да станете наутро, да го шетате кучето, да појадувате, да одите на базен, на пример. Или само спиете подолго.
Потоа одите на работа свежо и токму кога мислите дека целата концентрација е исчезната со виорот, гледате во часовникот – и тоа е тоа! Можете да излезете надвор. Не знам дали е глобален феномен, но во канцелариите каде што престојував, периодот од 3 до 5 е секогаш најкритичен – сите оние намуртени лица и пишување што полека се претвораат во удирање на тастатурата. Но, некогаш – поточно, пред еден век, осумчасовната работа беше луксуз и идеја што промени се во умот на тогашниот работник.
Битката беше долга и тешка
Тоа беше 1817 година. Со своите оскудни плати, луѓето главно работеа онолку колку што ги држеа нозете, така и си ги обезбедуваа основните средства за егзистенција – леб и покрив над главата. Работи долго време од изгрејсонце до зајдисонце, шест дена во неделата. Потоа се појави човек кој се осмели да го предложи неверојатното: работен ден скратен од 17 на 10 работни часа, вклучително и двочасовна пауза за појадок и ручек. Неговото име беше Роберт Овен, кого Маркс и Енгелс подоцна ќе вбројат во редовите на утописките социјалисти.
Војната за тој ден, сепак, не помина без проблеми. Навикнати на маскиран феудален систем, сопствениците на фабрики и други работодавци не се откажаа баш така. Овен не се откажа, додавајќи повеќе барања на неговата листа:
забрана за работа за деца под 10 -годишна возраст
организација на градинки и основни училишта за граѓани
хуманизација на работни населби
формирање производствени задруги.
Во истата година, Овен започна кампања под следниот слоган:
„8 часа работа, 8 часа рекреација, 8 часа спиење!
Ваквата драстична идеја, се разбира, наиде на отпор, но и со симпатии на многумина. Иако не беше веднаш спроведено, многумина се приклучија на движењето, што доведе многу работодавачи да ги подобрат условите за работа на своите вработени до одреден степен. Во 1847 година, мнозинството го прифати правилото со кое се забранува жените и децата да работат подолго од 10 часа. Беа потребни уште 40 години за Британскиот конгрес на занаетчиски синдикати да ја прифати крајната визија за осумчасовна работа, под притисок на „Осумчасовната лига“ предводена од Томас Ман, друг Британец и борец во индустриската револуција, овозможувајќи визијата на Овен да заживее.
Народот победи. Од другата страна на океанот се случуваше истото: Првата првомајска парада се одржа во 1886 година, кога околу 350.000 работници излегоа на улиците да протестираат и да бараат осумчасовен ден. И тие победија. Делумно. Фабриките полека почнаа да прифаќаат нови услови и да се прилагодуваат на барањата. Сепак, експлоатацијата на луѓето се уште беше легална и дури во дваесеттиот век овие правила и заштитата на работниците беа ставени на хартија.
Првиот чекор го направи Ford Motor Company, која не само што го стандардизираше работното време од осум часа, туку и двојно ги зголеми дневниците. Продуктивноста и посветеноста на работниците пораснаа толку многу што за неколку години годишниот профит на компанијата исто така се удвои. Примерот оживеа, а останатото е историја. Многу компании почнаа да го следат моделот на Форд.
Повеќе од еден век по првата иницијатива на Овен – поточно, 120 години подоцна, осумчасовното работно време е стандардизирано во западниот свет. Работната недела сега официјално брои 40 часа, а прекувремената работа се наплатува дополнително (барем така велат). Голема победа.
Сепак – цел век помина од тој момент, и ние се уште сме на иста страница, иако технологијата се разви до тој степен што производството денес и на крајот на 19 век нема друга сличност. Што ни кажува тоа? Шведска понуди одговор. Сега ни треба само еден утопист за да го пренесеме.
