КОГА СТРАНСКИТЕ ИНВЕСТИЦИИ ЗАМИНУВААТ: Што останува?

Наместо нови погони и свечени отворања, Македонија се соочува со затворање на две странски фабрики и растечка неизвесност меѓу работниците. „Аптив“ и „Дура Аутомотив Системс“, две американски компании кои со години работеа во технолошко-индустриските зони кај Скопје, најавија повлекување од земјата до крајот на 2026 година – потег што отвора сериозни прашања за атрактивноста на домашната бизнис-клима и долгорочната стабилност на странските инвестиции.

„Аптив“, која во Македонија е присутна од 2016 година, веќе го намали бројот на вработени и постепено го пренесува производството во Полска и Португалија. Според официјалните податоци, фабриката во зоната Бунарџик ќе биде целосно затворена до крајот на 2026 година. Од компанијата нагласуваат дека процесот ќе се спроведе во согласност со домашните закони и дека ќе биде понудена поддршка за вработените кои остануваат без работа.

Истовремено, „Дура Аутомотив Системс“, која влезе на македонскиот пазар во 2018 година, се соочува со сериозни финансиски проблеми поради откажување на нарачки од главниот клиент. Производството во ТИРЗ Скопје 1 е прекинато, а државата најави дека ќе побара враќање на дел од околу седум милиони евра државна помош доделена во последните години. Дел од имотот на компанијата е веќе ставен под хипотека за наплата на долгови, а ако не се постигне договор, случајот може да заврши пред арбитража.

Повлекувањето на овие две компании не е само статистичка белешка – тоа е предупредување за пошироката состојба во економијата. Над илјада работни места се доведени во прашање, а последиците ќе ги почувствуваат не само вработените, туку и локалните заедници кои зависат од активностите во зоните. Паралелно, истражувањата на Советот на странски инвеститори покажуваат дека довербата опаѓа: помалку од половина од анкетирани компании би вложиле повторно во Македонија.

Народната банка, пак, веќе го нотира трендот на намалување на странските директни инвестиции. Во првата половина од 2025 година тие изнесуваат нешто над 200 милиони евра, што е повеќе од двојно помалку во споредба со истиот период минатата година. Економистите предупредуваат дека ваквите сигнали можат да создадат долгорочен ефект – губење на довербата кај инвеститорите е многу потешко да се поправи отколку да се привлече нова инвестиција.

Од Дирекцијата за ТИРЗ потврдуваат дека веќе се водат разговори со неколку мултинационални компании заинтересирани да го преземат производствениот капацитет на „Аптив“. Истовремено се преговара и со повеќе потенцијални инвеститори за нови проекти, со цел да се одржи динамиката на вложувања и да се спречи негативен ефект на пазарот. И покрај тоа, домашните аналитичари предупредуваат дека глобалното забавување, особено во европската индустрија, може да влијае на одлуките за идни инвестиции.

Заминувањето на „Аптив“ и „Дура“ не е само крај на две фабрики, туку и момент на пресметка за економската политика. Даночните олеснувања и промотивните кампањи не се доволни ако нема стабилна, транспарентна и предвидлива деловна средина. Одговорот на институциите во следните месеци ќе покаже дали земјата може да го претвори овој удар во поука и да ја задржи довербата на странските компании или пак ова ќе биде уште еден случај што ќе ја продлабочи перцепцијата за несигурност и застој.

К.М.