ИРАН ЈА ЗАТВОРИ АЈАНДЕХ БАНКА: Најголем приватен банкрот, државата ги презема средствата

Саботното утро во Техеран не го обележаа сообраќајните гужви, туку долги редици пред поранешните филијали на Ајандех банка, нем збор за банкрот кој ја потресе една од најголемите приватни финансиски институции во Иран и систем што веќе се бори со санкции, корупција и изолација.

Основана во 2012 година, Ајандех брзо се издигна со мрежа од над 270 филијали, од кои половина во главниот град. Зад неа стоеше влијателниот бизнисмен Али Ансари, чиј капитал течеше во амбициозни проекти како огромниот „Иран Мол“ со кина, лизгалиште и луксузни бутици, токму потфати што беа поткрепени со слабо обезбедени заеми и ризични вложувања и на крај се претворија во сопствена стапица.

Според иранската агенција ИСНА, банката натрупала повеќе од осум милијарди долари загуби и долгови, доделувајќи над 90 проценти од средствата на поврзани компании и проекти. Централната банка на Иран објави капитален коефициент од минус 600 проценти — бројка што сведочи за целосна ерозија на финансиската одржливост. По неуспешните обиди за спас, државната банка Мели ги презеде средствата и обврските, уверувајќи дека депонентите ќе имаат пристап до своите заштеди. „Трансферот е завршен и клиентите немаат за што да се грижат,“ порача директорот на Мели, Аболфазл Наџарзаде, но скепсата остана.

Експертите предупредуваат дека ваквото спасување ќе ја засили инфлацијата бидејќи државата веројатно ќе штампа нови пари за да ги покрие трошоците, разјадувајќи ја куповната моќ на граѓаните. Регулаторите паралелно сигнализираат дека уште неколку банки, меѓу нив Сармајех, Деј, Сепах, Иран Замин и Мелал се под сериозен ризик.

Падот на Ајандех не е изолиран инцидент, туку симптом на длабоки структурни слабости: лоши кредити, политичко влијание и недоволна супервизија, сето тоа на позадина од нови меѓународни санкции и девалвација на валутата. За многумина, ова е повторување на сценаријата од почетокот на 2010-тите, кога пропаста на нерегулирани финансиски институции донесе масовни загуби и незадоволство.

Иако судството најави истрага, досега нема објавени апсења или обвиненија за раководството. Дел од власта го гледа ликвидациониот потег како неопходна реформа, но јавноста е убедена дека вистинската цена пак ќе ја платат обичните луѓе, со повисоки трошоци и намалени заштеди. Колапсот на Ајандех останува опомена дека без транспарентност, отчетност и реални реформи, довербата во банкарските институции ќе продолжи да еродира, а економската стабилност ќе остане на нишалото на кризи.