Аналитика
Брисел ја подига влоговната игра на Арктикот, Европската комисија предложи историски пакет со кој финансиската поддршка за Гренланд би се удвоила и би достигнала над 530 милиони евра во рамките на следниот седумгодишен буџет 2028–2034. Предлогот е дел од амбициозната буџетска рамка на Унијата, вредна речиси 2 трилиони евра, со која Брисел сака да ја засили својата глобална позиција во услови на сè поостро геополитичко натпреварување.
Во практички бројки, тоа значи дека тековниот годишен пакет од околу 32 милиони евра што Гренланд го добива од европскиот долгорочен буџет би скокнал на речиси 76 милиони евра од 2028 година. Така, во текот на седум години, Копенхаген и Нук ќе видат прилив од околу четири милијарди дански круни, за разлика од сегашните 1,7 милијарди за периодот 2021–2027. Станува збор за реално зголемување од 130 проценти, а средствата треба да бидат насочени во развој на бизниси, образовни програми, инфраструктура и зајакнување на соработката во критични суровини, енергетика и дигитална интеграција.
Не е случајно што токму овие области се во фокус: Европската Унија во 2025 веќе избра 13 проекти за критични материјали, меѓу кои и гренландски рудници, а во јуни властите на островот доделија 30-годишна концесија за рударски проект за молибден – метал со клучна улога за одбраната и енергетската индустрија. Со тоа, Гренланд станува не само геостратешки, туку и економски важен партнер на Унијата.
Паралелно со буџетската линија, останува и шестгодишниот договор за одржливо рибарство меѓу ЕУ и Гренланд, кој важи до 2030 година и носи дополнителни 17,3 милиони евра годишно – 14,1 милиони за пристап до рибните ресурси и 3,2 милиони за развој на секторот. Таа комбинација на буџетска поддршка и договори за ресурси го прави Брисел втор најважен финансиер на гренландскиот јавен буџет, веднаш зад Данска.
Во политичка смисла, потегот е одговор на пошироките тензии околу Арктикот. Претходните години Вашингтон не криеше амбиции за посилен ангажман на островот, а во 2019 година дури и се споменуваше идејата за американска аквизиција на Гренланд – сценарио што Копенхаген и Нук категорично го отфрлија. Во таков контекст, засилената финансиска врска со Брисел се чита како порака дека Гренланд и прекуокеанските територии остануваат „дел од европското семејство“, како што изјави комесарот Мајкл Мекграт.
Предлогот на Комисијата допрва ќе се најде на маса во Советот и Европскиот парламент, каде што преговорите околу целата седумгодишна буџетска рамка традиционално траат најмалку две години. До тогаш, постојните механизми ќе продолжат да функционираат и да носат стабилни приходи. Но, веќе сега е јасно дека Гренланд, од „остров на фантазијата“ во туѓи амбиции, станува реален сојузник во европската стратегија за Арктикот.
