Аналитика
„Газпром“ е обвинет за манипулирање со снабдувањето со гас за Европа со цел гасоводот „Северен тек II“ да биде во функција што е можно поскоро. Но, Москва се стреми кон друга цел.
Отпрвин, сето тоа звучеше како рекламна кампања: „Оние во Европа кои навреме разбраа дека е најдобро да склучат долгорочни договори со нас, сега тријат раце и слават“, изјави пред неколку дена рускиот претседател Владимир Путин. Не требаше долго да се слушне со Гаспром. „Оние кои потпишаа долгорочни договори со нас, сега уживаат пониски цени“, рече Елена Бурмистрова, потпретседател за извоз на „Газпром“.
Москва регрутира за долгорочни договори
Веќе со недели, Москва испраќа вакви недвосмислени пораки: потпишете долгорочни договори и нема да мора да се грижите за испораките и цените. И сето тоа во позадина на невиден раст на цените на пазарот на енергија. Во почетокот на октомври, цената на гасот на германскиот пазар достигна десет пати повисока од просечната цена минатата година.
Многу експерти и политичари веруваат дека „Газпром“ создаде недостиг на вештачки гас во Европа со цел да изврши притисок врз пуштањето во употреба на гасоводот „Северен тек II“ што е можно поскоро, и двете ленти. Ова бара дозволи што би дозволиле некои исклучоци кога станува збор за законодавството на ЕУ. Оваа недела претседателот Путин уште еднаш се залагаше за тоа, пишува ДВ.
Но, во меѓувреме, се создаде впечаток дека Москва се стреми кон друга цел за која регрутираат високи претставници на руската економија и политика: склучување долгорочни договори со фиксни цени утврдени од Газпром. Но, тоа би значело напуштање на системот за слободна трговија со гас. И тука Путин беше недвосмислен на почетокот на септември, кога цената од 1.000 кубни метри гас се искачи на 650 евра. „Тоа беа паметни луѓе од поранешната комисија на ЕУ, кои се залагаа да се формира цената на гасот на слободниот пазар“, рече Путин, кој не го крие ниту своето влијание врз политиката на „Газпром“.
Кремаљ ја повтори истата критика еден месец подоцна, кога цената на гасот веќе достигна граница од 2.000 долари. Позицијата на газдата од Москва неодамна во интервју за Фајненшл тајмс ја повтори рускиот амбасадор во Европската унија, Владимир Чичов, кој го обвини Брисел дека инсистира на слободниот пазар и т.н. систем на место на пазарот, т.е. тековниот пазар на достава, ја загрози ценовната стабилност гарантирана со долгорочни договори.
Зошто се урна сегашниот пазар на снабдување?
Но, се поставува прашањето зошто сегашниот пазар на достава функционираше беспрекорно со години и пропадна оваа сезона. Постојат неколку причини: празни капацитети за складирање гас во Европа по суровата зима, давање предност на азискиот пазар кога станува збор за природен гас, поголема потрошувачка на гас за производство на електрична енергија поради послабите ветрови, што го намали производството преку ветерници и конечно долг ремонт на главниот гасовод во Норвешка.
Но, зошто Гаспром, кој доставува 40 проценти од гасот за Европа, не ја оправда својата улога како водечки снабдувач и не ги зголеми постабилните цени со зголемување на испораките, заработувајќи уште повеќе?
Според независниот и критички критичар на Кремаљ, Михаил Круичитин, „Гаспром“ наместо да заработи добро, одлучи да ја искористи ситуацијата за да ја уништи сегашната практика на тргување со гас во Европската унија. „Газпром објави дека нема да понуди дополнителни количини гас на слободниот пазар до крајот на годината“, рече експертот за весникот „Новаја газета“. Московскиот дописник на Франкфуртер алгемајне цајтунг, Фридрих Шмит, е убеден дека случајот со скапиот гас има дефинитивна политичка заднина и дека е убеден дека Гаспром ги исполнува целите на Кремаљ.
Зелениот договор на ЕУ во опасност?
Во текот на оваа недела, Путин на Деновите на руската енергија во Москва сигнализираше дека можните дополнителни испораки на гас не се наменети за слободниот пазар. Тој неколку пати ја повтори фразата „нашите партнери можат да бидат мирни“, мислејќи пред се на оние што склучуваат долгорочни договори со „Гаспром“ по фиксни цени. Веќе не звучи како маркетинг кампања, туку како отворен притисок.
Првите успеси се веќе тука: Унгарија штотуку потпиша 15-годишен договор со Газпром. Ако го сторат истото и другите членки на ЕУ, тоа ќе значи долгорочен примат на „Газпром“ на европскиот енергетски пазар, што ќе ја направи ЕУ уште понеатрактивна и недостапна за можна конкуренција од секторот за течен природен гас, пред се американскиот гас.
Долгорочните договори, исто така, ќе го поткопаат Зелениот договор на ЕУ за декарбонизирање на пазарот на енергија. Членките на ЕУ ќе бидат принудени да купуваат фосилен гас до средината или дури до крајот на следната деценија, дури и ако има доволно обновлива енергија.
