Аналитика
Климатските цели стануваат се подалечна илузија – освен ако човештвото не се соочи со вистинскиот виновник: начинот на живот. Нов извештај на берлинскиот Институт „Hot or Cool“ предупредува дека исполнувањето на Парискиот договор и ограничувањето на глобалното затоплување под 1,5°C ќе биде „практично невозможно“ без радикални промени во потрошувачките навики, особено во најбогатите земји.
Истражувањето опфатило 25 држави од различни економски категории – високи, горни-средни и пониски-средни приходи – и претставува најсеопфатна анализа досега за јаглеродниот отпечаток поврзан со животниот стил. Заклучокот е јасен: земјите со високи приходи мора да ги намалат просечните емисии предизвикани од нивниот начин на живеење за 82 до 94 проценти, доколку светот сака да остане во рамките на климатските цели. Но реалноста покажува дека ниту една од земјите не е на вистинскиот пат.
САД се најголемиот прекршител, со јаглероден отпечаток 17 пати повисок од дозволеното ниво за животен стил во согласност со Парискиот договор. Потоа следуваат Австралија со 12 пати повисоки емисии и Канада со 11 пати. Сите земји членки на Европската Унија, кои биле дел од анализата, спаѓаат во категоријата држави со високи приходи.
Меѓу нив, Италија е најголем загадувач, со емисии од животниот стил 7,5 пати повисоки од целите, а веднаш зад неа се Германија, Португалија и Естонија. Најдобро рангирана е Грција, но и таа го надминува дозволеното ниво за повеќе од пет пати.
„Преостанатиот буџет за јаглерод е толку мал што владите ќе мора да направат тежок избор: дали да ги задоволуваат општествените потреби или да ги намалуваат емисиите,“ вели д-р Луис Акенџи, извршен директор на Институтот и главен автор на извештајот, додавајќи дека климатските и социјалните кризи се неразделни и нееднаквоста и загадувањето се хранат меѓусебно.
Истражувачите издвојуваат три клучни области што можат значително да го намалат јаглеродниот отпечаток поединечно: исхраната, домувањето и транспортот. Овие три категории сочинуваат од 66 до 95 проценти од вкупните емисии поврзани со начинот на живот, без оглед на нивото на приходи.
Усвојување растителна или планетарна здрава исхрана може да намали од 1.000 до 2.500 килограми CO₂e годишно по лице. Слично влијание има и откажувањето од приватните автомобили во корист на јавен или активен превоз, особено во земјите каде автомобилите се главно превозно средство. Преобликувањето на градовите – така што луѓето живеат поблиску до работното место или училиштето – исто така би донело значајни заштеди.
Дополнително, реконструкцијата на старите згради, користење материјали со ниска емисија на јаглерод и премин кон почисти системи за греење и ладење би можеле да ја намалат потрошувачката на енергија на глобално ниво.
Сепак, индивидуалните напори не се доволни. Извештајот потсетува дека најбогатите 10 проценти од светското население се одговорни за речиси половина од сите емисии, додека најсиромашните 50 проценти придонесуваат со помалку од една третина.
Затоа, експертите бараат системски промени – меѓу нив и воведување глобално координирани даноци и ограничувања на богатството. Предлагаат прогресивни даноци на доход, богатство и наследство, целосно оданочување на капитална добивка, поставување максимални разлики меѓу највисоките и најниските приходи, па дури и апсолутни горни граници на богатството.
„Време е приходите да се пренасочат кон финансирање на универзални основни услуги и одржлива инфраструктура,“ се наведува во извештајот.
„Глобално усогласена акција за богатството и оданочувањето може не само да ја заштити планетата, туку и да создаде правичен свет каде сите ќе имаат доволно, без притоа да ја уништуваме иднината.“, пишува во извештајот.
