Аналитика
Африка се појавува како стратешки важен извор на ретки земјини елементи (РЗЕ) како што глобалната побарувачка расте, а Кина ја заострува контролата. Истовремено, Соединетите Американски Држави активно се обидуваат да ја намалат зависноста од синџирите на снабдување доминирани од Кина преку инвестирање во домашни капацитети и партнерство со африканските производители, но се соочуваат со комерцијални, еколошки и геополитички пречки.
ШТО СЕ РЕТКИ ЗЕМНИ ЕЛЕМЕНТИ И ЗОШТО АФРИКА СТАНА ИНТЕРЕСНА?
Ретките земни елементи (метали) РЗЕ претставуваат група од 17 метали, вклучувајќи неодимиум, празеодиум, диспрозиум и тербиум, кои претставуваат главни суровински елементи за магнети за електрични возила, генератори на ветерни турбини, напредна електроника и чувствителни воени системи. Глобалната побарувачка се зголеми со енергетската транзиција, електричната мобилност и високотехнолошкото производство; во исто време, фазите на индустриска обработка и производство на магнети станаа географски концентрирани, создавајќи геополитички ризик за земјите купувачи. Оваа комбинација од зголемена побарувачка и концентрирана обработка е она што го прави обезбедувањето на разновидни синџири на снабдување со РЗЕ стратешки приоритет.
Во Африка досега се познати повеќе наоѓалишта на РЗЕ низ јужна, источна и делови од западна Африка. Неодамнешните геолошки истражувања и прегледи покажуваат дека континентот содржи комерцијално интересни наоѓалишта во најмалку десетина земји, со проекти во Јужна Африка, Малави, Ангола, Танзанија, Мадагаскар и, во помала мера, делови од северна и западна Африка. Академски преглед и континентални студии идентификуваат и наоѓалишта од јонска глина и наоѓалишта од карбонатит, кои се разликуваат по сложеноста на обработката и вредносниот потенцијал.
Во моментов, во Јужна Африка, локации како што е Стинкампскраал-наоѓалиште на моназит, се рестартирани или се во фаза на реновирање, нудејќи потенцијален локален извор на оксиди на ретки земни метали и концентрати на моназит.
Во државите Малави, Танзанија, Ангола неодамнешните истражувања и студии за изводливост укажаа на ветувачки ресурси и растечки интерес на инвеститорите. Голем број проекти сè уште се во фаза на истражување, претизводливост или рана фаза на развој.
Но, потенцијалот на континентот за непосредното производство на големо е повеќе од скромен. На многу африкански проекти сè уште им недостасува локална преработка (сепарација, рафинирање и производство на магнети), финансирање на индустриско ниво, сигурна логистика и силни рамки за животна средина и управување. Тоа значи дека на повеќето африкански наоѓалишта — иако стратешки вредни — ќе им требаат години и значителни инвестиции за да се претворат во рафинирани материјали што директно ги заменуваат кинески обработените ретки земни метали.
ДОМИНАЦИЈАТА НА КИНА И ПРИТИСОКОТ НА САД
Кина засега доминира во светскиот синџир на ретки земни метали — од преработка и сепарација до производство на магнети. Консолидацијата на секторот од страна на Пекинг, системите на квоти и селективната контрола на извозот во последниве години ги зајакнаа загриженоста во Вашингтон, Брисел и Токио за безбедноста на снабдувањето. Епизодите на затегнување на квотите и ограничувања на извозот ги потсетија увозниците дека самото снабдување со сурова руда е недоволна ако преработката остане концентрирана на друго место.
Како непосреден резултат од директните преговори на американскиот претседател Доналд Трамп со кинескиот претседател Кси Џинпинг, Кина започна со дизајнирање на нов режим за лиценцирање на ретки метали што би можел да ги забрза испораките, но веројатно нема да доведе до целосно укинување на ограничувањата како што се надеваше Вашингтон, велат извори од индустријата.
Министерството за трговија на Кина им соопшти на некои извозници на ретки метали дека во иднина ќе можат да аплицираат за нови поедноставени дозволи, а на брифинзите од индустријата ги наведе документите што ќе бидат потребни, изјавија два извори запознаени со ова прашање.
Пристапот на Вашингтон кон ретките земјини минерали во последниве години беше повеќедимензионален: зголемување на домашното производство и преработка, користење алатки на политики за забрзување на дозволите и инвестициите, повикување на стратешки финансии и стимулации и барање меѓународни партнерства – вклучително и со африканските држави – за диверзификација на изворите.
Извршната власт во САД објави мерки насочени кон забрзување на домашното производство на минерали и преработката понатамошен тек, како и кон идентификување и поддршка на критични минерални проекти преку федералната рамка за критични минерали.
Од своја страна, пак, американските агенции и банките за развој сигнализираа интерес за поддршка на проекти за рударство и преработка во партнерските земји – вклучувајќи ги и африканските земји – преку финансирање, техничка помош и јавно-приватни договори. Аналитичарите и тинк-тенковите документираа заеднички напор за привлекување на африкански проекти како дел од поширока стратегија за намалување на зависноста од Кина.
Амбицијата да се диверзифицира од вредносниот синџир доминиран од Кина наидува на практични пречки, пред се, преработката. Дури и ако Африка снабдува повеќе руда, допрва ќе мора да се изградат капацитети за сепарација и рафинирање за да се претворат концентратите во конкретни ретки метали, а тоа е фазата каде што Кина, барем засега останува доминантна.
Експертите истакнуваат дека градењето на овој капацитет е капитално и временски интензивно, и покренува предизвици за животната средина и управувањето со отпад.
Финансирање на овие проекти, исто така, може да претставува проблем бидејќи проектите за РЗЕ во голем обем бараат долги временски рокови и изложеност на циклуси на стоки. Приватниот капитал е претпазлив освен ако не постојат договори за откуп и гаранции за политики; јавното финансирање помага, но е ограничено од политички ризик и конкурентни приоритети.
Еколошките предизвици, исто така, не се занемарливи. Екстракцијата на REE, а особено некои процеси на облагородување, може да произведат токсичен отпад (кисели отпадни води, радиоактивни нуспроизводи кога се појавува ториум/ураниум). Во Африка, послабата регулатива или спроведување ги зголемува ризиците за репутацијата и човечките трошоци ако проектите продолжат без ригорозни заштитни мерки. Меѓународните финансиери сè повеќе бараат силни еколошки стандарди, што додава трошоци, но ја подобрува долгорочната одржливост.
Освен тоа, треба да се земе предвид и дека Кина веќе одамна е активен инвеститор и комерцијален партнер во африканското рударство. Поради ова САД ќе мора да излезат со попримамливи финансиски и технолошки пакети за африканските држави – и да го прават тоа додека избегнуваат стапици за долгови или трансакциски договори кои не успеваат да изградат локален капацитет. Анализите на тинк-тенкови предупредуваат на „конкуренција за влијание“ во која договорите за суровини можат да обликуваат долгорочни усогласувања.
(Фото: MetaltechNews)
