Аналитика
Нобеловиот Комитет денес објави дека Џоел Мокир, Филип Агион и Питер Ховит ја освоија Нобеловата награда за економија во понеделник за „објаснување на економскиот раст управуван од иновации“, вклучувајќи го и клучниот принцип на креативно уништување.
Добитниците – Холанѓанецот Мокир, 79, е од Универзитетот Нортвестерн; Французинот Агион, 69, доаѓа од Колеџот на Франција и Лондонската школа за економија; а Канаѓанецот Ховит, 79, од Универзитетот Браун претставуваат спротивставени, но комплементарни пристапи кон економијата.
Мокир е економски историчар кој истражува долгорочни трендови користејќи историски извори, додека Ховит и Агион се потпирале на математиката за да објаснат како функционира креативното уништување.
На добитниците им се припишува подоброто објаснување и квантифицирање на „креативното уништување“, клучен концепт во економијата што се однесува на процесот во кој корисните иновации ги заменуваат – а со тоа ги уништуваат – постарите технологии и бизниси. Концептот обично се поврзува со економистот Џозеф Шумпетер, кој го опиша во својата книга од 1942 година „Капитализам, социјализам и демократија“.
Нобеловиот комитет рече дека Мокир „покажал дека ако иновациите треба да се следат една од друга во самогенерирачки процес, не само што треба да знаеме дека нешто функционира, туку треба да имаме и научни објаснувања зошто“.
Агион и Хавит ги проучувале механизмите зад одржливиот економски раст, вклучително и во статија од 1992 година во која тие конструирале математички модел за креативно уништување.
Агион помогнал во обликувањето на економската програма на францускиот претседател Емануел Макрон за време на неговата изборна кампања во 2017 година. Неодамна, Агион бил копретседател на Комисијата за вештачка интелигенција, која во 2024 година му доставила извештај на Макрон во кој се наведени 25 препораки за позиционирање на Франција како водечка сила во областа на вештачката интелигенција.
„Работата на лауреатите покажува дека економскиот раст не може да се зема здраво за готово. Мораме да ги почитуваме механизмите што лежат во основата на креативното уништување, за да не се вратиме во стагнација“, рече Џон Хаслер, претседател на комитетот за наградата за економски науки.
Половина од наградата од 11 милиони шведски круни (речиси 1,2 милиони долари) оди кај Мокир, а другата половина ја делат Агион и Хавит. Победниците добиваат и 18-каратен златен медал и диплома.
Агион рече дека е шокиран од честа. „Не можам да најдам зборови да го изразам она што го чувствувам“, рече тој по телефон на прес-конференцијата во Стокхолм. Тој рече дека ќе ги инвестира парите од наградата во својата истражувачка лабораторија.
Запрашан за моменталните трговски војни и протекционизмот во светот, Агион рече: „Не го поздравувам протекционистичкиот начин во САД. Тоа не е добро за… светскиот раст и иновациите.“
Наградата за економија формално е позната како Награда на Банката на Шведска за економски науки во спомен на Алфред Нобел. Централната банка ја воспостави во 1968 година како спомен на Нобел, шведскиот бизнисмен и хемичар од 19 век, кој го измислил динамитот и ги основал петте Нобелови награди.
Оттогаш, таа е доделена 56 пати на вкупно 96 лауреати. Само три од добитниците биле жени.
Пуристите на Нобел нагласуваат дека наградата за економија технички не е Нобелова награда, но секогаш се доделува заедно со другите на 10 декември, годишнината од смртта на Нобел во 1896 година.
Минатогодишната награда им припадна на тројца економисти – Дарон Аџемоглу, Сајмон Џонсон и Џејмс А. Робинсон – кои проучувале зошто некои земји се богати, а други сиромашни и документирале дека послободните, отворени општества имаат поголема веројатност да напредуваат.
Нобеловите награди беа објавени минатата недела во следните области: медицината, физиката, хемијата, литературата и мирот.
(Фото: AP)
