Аналитика
Во голем пресврт на долгогодишната политика на САД, американскиот претседател Доналд Трамп објави укинување на санкциите врз Сирија, со што се стави крај на речиси 45-годишните економски ограничувања.
Овој потег следеше по состанокот на високо ниво во Ријад со сирискиот преоден претседател Ахмад ал-Шара и саудискиот престолонаследник Мохамед бин Салман. Трамп ја формулираше одлуката како пресвртница за иднината на Сирија, нарекувајќи го ал-Шара „силен лидер способен да ја води земјата во нова ера“.
САНКЦИИТЕ ШТО ЈА УНИШТИЈА СИРИЈА
Санкциите на САД врз Сирија датираат уште од 1979 година, кога државата за прв пат беше етикетирана како „државен спонзор на тероризмот“. Со децении, мерките значително се проширија, особено според Законот за одговорност на Сирија од 2004 година и повторно по граѓанската војна во 2011 година. Санкциите потоа беа насочени кон поранешниот претседател Башар ал-Асад, неговото семејство и клучните сектори на сириската економија.
Најстрогите мерки, наводно, беа воведени во 2020 година со Законот за цивилна заштита на Сирија „Цезар“, кој ја забрани поддршката на САД за напорите за реконструкција и воведе тешки казни за субјектите што соработуваат со режимот на ал-Асад. Се прошири и на поранешната прва дама Асма ал-Асад, замрзнувајќи ги средствата и ефикасно обесхрабрувајќи ги глобалните инвестиции.
Иако постоеја хуманитарни ограничувања, кумулативното влијание на санкциите ја уништи економијата на Сирија, ограничувајќи го пристапот до витални добра и запирајќи го обновувањето на инфраструктурата.
Според правните аналитичари, санкциите на САД спаѓаат во две категории: извршни наредби, кои претседателот може да ги поништи, и законски мерки, како што е Законот Цезар, за кои е потребно одобрение од Конгресот за измена или укинување. Така, неодамнешниот потег на Трамп ги укинува ограничувањата на извршно ниво; иднината на законските санкции останува во рацете на пратениците.
Оваа промена во политиката следи по падот на режимот на ал-Асад во декември 2024 година и формирањето на преодна влада, која инсистираше на олеснување на санкциите како основа за обнова.
Економистите и регионалните експерти во голема мера го поздравија потегот. „Олеснувањето на санкциите ќе го отклучи пристапот до основниот увоз – од медицинска опрема до градежни материјали“, забележа еден аналитичар. „Исто така, отвора врата за странски инвестиции и обновување на основните услуги како што се здравствената заштита, образованието и транспортот.“
Чекорот на САД доаѓа во време на пошироки регионални преуредувања, при што земјите од Заливот и меѓународните актери го рекалибрираат својот став кон Сирија по години конфликт и изолација.
Се очекува дека прекинот на санкциите на САД врз Сирија ќе означи нова ера за економијата уништена од 13-годишна војна, отворајќи го патот за инвестициски текови од сириската дијаспора, Турција и земјите од Заливот кои ја поддржуваат новата влада.
ПО ПРОМЕНАТА НА ВЛАСТА, ОЧЕКУВАН ПРИЛИВ НА ДОМАШЕН И СТРАНСКИ КАПИТАЛ
Бизнисмени, министерот за финансии на Сирија и аналитичарите изјавија за Ројтерс дека очекуваат прилив на капитал во банкротираната економија откако ќе бидат укинати санкциите во согласност со изненадувачката најава на претседателот Доналд Трамп, и покрај многуте предизвици со кои сè уште се соочува длабоко поделената нација.
Милијардерот сириски бизнисмен Гасан Абауд изјави за Ројтерс дека прави планови за инвестирање и очекува дека и други Сиријци со меѓународни деловни врски ќе го прават истото.
„Тие се плашеа да дојдат и да работат во Сирија поради ризиците од санкциите… Ова сега целосно ќе исчезне“, рече Абауд, кој живее во ОАЕ.
„Секако дека планирам да влезам на пазарот, од две причини: сакам да ѝ помогнам на земјата да се опорави на кој било можен начин, и второ, почвата е плодна: секое семе засадено денес може да резултира со добра маржа на профит“, рече тој, опишувајќи план од повеќе милијарди долари за зајакнување на сириската уметност, култура и образование.
Укинувањето на санкциите радикално би ја преобликувало економијата што веќе е поставена на нов курс од новите владетели на Сирија, кои водеа политики на слободен пазар и се оддалечија од моделот предводен од државата усвоен во текот на петдецениското владеење на семејството Асад.
ТУРЦИЈА МЕЃУ НАЈЗАИНТЕРЕСИРАНИТЕ ИДНИ ПАРТНЕРИ НА СИРИЈА
Конфликтот претвори многу урбани области во урнатини и уби стотици илјади луѓе. Повеќе од 90% од 23-те милиони Сиријци живеат под линијата на сиромаштија, велат агенциите на ОН.
Се очекува турските фирми и банки да имаат корист од укинувањето на санкциите, рече Онур Генч, главен извршен директор на финансиската група BBVA, чија група ја вклучува Garanti BBVA, втората по големина приватна банка во Турција.
„Укинувањето на санкциите ќе им овозможи на турските компании сега многу подобро да одат таму, а на турските банки да можат да ги финансираат – така што тоа ќе помогне“, рече тој.
Турција силно ја поддржуваше опозицијата на Сирија за време на војната, која ја уништи разновидната и продуктивна економија.
Таа се намали за повеќе од половина помеѓу 2010 и 2021 година, покажаа официјалните сириски податоци цитирани од Светската банка во 2024 година. Сепак, ова веројатно е потценување, соопшти банката.
Сириската фунта се зајакна по објавата на Трамп. Трговците со валути рекоа дека се движи помеѓу 9.000 и 9.500 за долар во среда, во споредба со 12.600 претходно оваа недела. Пред војната во 2011 година, се тргуваше на 47.
Сирискиот министер за финансии Јиср Барние за Ројтерс изјави дека инвеститорите од Обединетите Арапски Емирати, Кувајт и Саудиска Арабија, меѓу другите, се распрашувале за инвестирање. „Сирија денес е земја на можности, со огромен потенцијал во секој сектор – од земјоделство до нафта, туризам, инфраструктура и транспорт“, изјави тој за Ројтерс. „Ги повикуваме сите инвеститори да ја искористат оваа можност.“
Некои вооружени групи сè уште не го предале своето оружје на владата, курдските барања за автономија се точка на конфликт, а секташкото насилство ги остави малцинствата да се плашат од владеењето на Шара, и покрај неговите ветувања за заштита и инклузивно управување. Израел се спротивставува на Шара, велејќи дека тој останува џихадист и постојано ја бомбардира Сирија.
(Фото: AFP)
