Западните санкции силно ја удираат воената економија на Русија

Кога рускиот претседател Владимир Путин минатиот месец започна нов совет за координација на снабдувањето на руската армија, тој изгледаше дека го препозна обемот на економските проблеми со кои се соочува земјата, а неговото чувство за итност беше опипливо. „Мораме да бидеме побрзи во одлучувањето за прашањата поврзани со снабдувањето со специјална воена операција и спротивставувањето на ограничувањата на економијата кои, без никакво претерување, се навистина без преседан“, рече тој.

Путин со месеци тврдеше дека „економскиот блицкриг“ против Русија не успеал, но западните санкции наметнати поради инвазијата на Украина сè подлабоко задираат во руската економија, го влошуваат недостигот на опрема за нејзината армија и ја попречуваат нејзината способност да започне каква било нова копнена офанзива или изградба на нови проектили, изјавија економисти и руски бизнисмени.

ПАД НА РУСКИОТ БДП

Неодамнешните бројки покажуваат дека ситуацијата значително се влоши од летото кога, поттикната од постојан прилив на приходи од нафта и гас, руската економија изгледаше како да се стабилизира. Бројките објавени од Министерството за финансии минатата недела покажуваат клучен економски показател – даночните приходи од ненафтениот и гасниот сектор – паднале за 20 отсто годишно во октомври во споредба со претходната година, додека руската државна агенција за статистика Росстат објави дека продажбата на мало паднала за 10 проценти на годишно ниво во септември, а прометот на карго падна за 7 проценти.

„Сите објективни показатели покажуваат дека има многу силен пад на економската активност“, вели Владимир Милов, поранешен руски заменик министер за енергетика, кој сега е водечки опозициски политичар во егзил. „Спиралата ескалира и сега нема излез од ова“.

Западната забрана за увоз на технологија влијае на повеќето сектори на економијата, додека присилната мобилизација на Кремљ на повеќе од 300.000 руски регрути да служат во Украина, во комбинација со заминувањето на најмалку исто толку во странство кои бегаат од регрутот, нанесе дополнителен удар. рекоа економистите. Покрај тоа, сопствените ограничувања на Путин за испораките на гас во Европа, проследени со необјаснетата експлозија на гасоводот Северен тек, доведоа до остар пад на производството на гас – намален за 20 отсто во октомври во споредба со претходната година. Во меѓувреме, продажбата на нафта во Европа опаѓа пред ембаргото на Европската унија кое се очекува да биде воведено на 5 декември.

Кремљ објави понизок од очекуваниот пад на БДП, прогнозиран од страна на Меѓународниот монетарен фонд од само 3,5 отсто оваа година, како демонстрација дека руската економија може да го надмине сплавот драконски санкции.

Но, економистите и деловните директори рекоа дека насловните бројки за БДП не ја одразуваат реалната состојба на руската економија бидејќи руската влада ефективно стави крај на конвертибилноста на рубљата откако беа воведени санкциите. „БДП престана да има некакво значење затоа што прво не знаеме колкава е вистинската стапка на рубљата, а второ, ако произведете тенк и го испратите на фронтот каде што веднаш се разнесе, тогаш тој сè уште се смета за додадена вредност“. рече Милов, кој напиша извештај во кој ја објаснува ситуацијата за Центарот за европски студии Вилфрид Мартенс објавен овој месец.

Подлабоки проблеми демнеа и во рускиот банкарски сектор, каде што повеќето сметководствени беа класифицирани. Руската централна банка објави оваа недела дека рекордни 14,7 милијарди долари во цврста валута биле повлечени од рускиот банкарски систем во октомври, во услови на зголемена вознемиреност поради мобилизацијата и состојбата на економијата.

И покрај тоа, ноемврискиот извештај на Централната банка предупреди дека рускиот БДП ќе се соочи со посилно намалување од 7,1 отсто во четвртиот квартал од 2022 година, откако падна за 4,1 отсто и 4 отсто во споредба со минатата година во претходните два квартали. Минатата недела, кога руската економија официјално влезе во рецесија, претседателката на Централната банка Елвира Набиулина им рече на пратениците дека следната година ситуацијата може да стане уште помрачна. „Навистина треба да гледаме на ситуацијата многу трезвено и со отворени очи. Работите може да се влошат, ние го разбираме тоа“, рече таа.

Објавата на Путин во септември за делумна мобилизација на војниците му нанесе огромен удар на деловното расположение. „За многу руски компании реалноста на војната стана извесна“, рече Јанис Клуге, виш соработник во Германскиот институт за безбедност и меѓународни односи. „Стана јасно дека ова ќе продолжи долго време. Сега очекувањата се многу полоши отколку што беа во текот на летото“.

Создавањето на координативниот совет од Путин, предводен од премиерот Михаил Мишустин, беше знак дека рускиот претседател е потресен од зголеменото влијание на санкциите, велат економистите и аналитичарите. Путин „е загрижен дека треба да се меша за да се осигура дека ќе бидат достапни залихите“, рече Сергеј Гуриев, провост во францускиот Sciences Po. „Тој е загрижен дека санкциите навистина ја погодија способноста за производство на стоки“.

Тоа, исто така, сигнализира дека руската влада подготвува поширока мобилизација на руската економија за снабдување на армијата во услови на хроничен недостиг на основни добра како храна и униформи. Новите закони ќе наметнат големи казни за деловните директори кои одбиваат да ги извршуваат наредбите за руската војска, како и потенцијални затворски казни, отворајќи го патот на претприемачите да бидат под притисок да обезбедуваат стоки по најниски цени. Создавањето на Советот е „поврзано со големиот притисок врз бизнисот и потребата да се спроведе строг диктат за да се натера бизнисот да го прави она што не сака да го прави“, рече Николај Петров, виш научен соработник за Русија и Евроазија во Чатам Хаус во Лондон.

ЧКРИПИ ВОЕНАТА ИНДУСТРИЈА

Еден московски бизнисмен со врски со одбранбениот сектор рече дека тивката мобилизација на руската економија веќе одамна е во тек, при што многу претприемачи се принудени да произведуваат залихи за руската армија, но се плашат да зборуваат против нарачките по намалени цени.

„Ова стана неопходно уште од самиот почеток кога започна војната“, рече бизнисменот, говорејќи под услов да остане анонимен поради страв од одмазда. „Главната маса на бизнисот молчи“.

Доказите објавени во рускиот печат укажаа на огромни проблеми со снабдувањето со опрема на новопоставените руски регрути. Во деталниот октомвриски извештај на рускиот дневен весник Комерсант се опишани огромниот недостиг во муниција и униформа за воените регрути, при што производителите ги наведуваат тешкотиите во обезбедувањето на потребните материјали поради санкциите.

Други руски деловни директори рекоа дека рускиот воен дебакл во Украина ја откри огромната неефикасност и корупција во рускиот воено индустриски комплекс. „Постојат огромни прашања за тоа каде се потрошени сите трилиони рубљи во изминатата деценија“, рече еден поранешен висок руски банкар со врски со руската држава.

Ако новиот економски совет не успее подобро да го координира производството на залихи и оружје, тоа би можело да влијае на способноста на Русија да започне нови офанзиви во Украина, рече Петров. „Главниот проблем пред Кремљ е прашањето кога армијата ќе биде подготвена да започне нова воена акција во Украина, а подготовката на оружје и муниција и така натаму ќе ги одреди овие планови“.

Изгледите веројатно ќе се влошат кога ЕУ ембаргото за продажба на руска нафта стапува на сила на 5 декември, велат економистите. Во комбинација со ограничувањето на цената што се очекува да биде наметнато за сите продажби на руска нафта надвор од ЕУ, мерката би можела да го чини рускиот буџет најмалку 120 милиони долари во изгубени приходи дневно, рече Милов, а веќе се очекува рускиот буџет да објави дефицит до крајот на оваа година.