Аналитика
Идната улога на вештачката интелигенција (ВИ) во трансформирањето на работните места во земјите со различни нивоа на човечки развој останува во голема мера неизвесна, според новиот извештај на Обединетите нации.
Не е јасно дали вештачката интелигенција на крајот ќе го автоматизира или ќе го зголеми вработувањето, се забележува во Извештајот за човечки развој за 2025 година од Програмата за развој на Обединетите нации (УНДП). Траекторијата, се забележува во него, ќе зависи од темпото на технолошките промени и политичките избори направени од владите како одговор.
„Вештачката интелигенција промовира нови начини за истражување како економиите на сите нивоа на приходи можат да го искористат својот потенцијал за унапредување на човечкиот развој. Но, задачата е особено итна за земјите со ниски приходи и многу земји со средни приходи“, се вели во извештајот.
Извештајот ја нагласува критичната улога на вештачката интелигенција во обликувањето на следното поглавје од човечкиот развој. Сепак, се предупредува дека регионите во развој се соочуваат со значително забавување на напредокот на Индексот на човечки развој (ИЧР). Јазот помеѓу земјите со многу високи и ниски резултати на ИЧР, кој се стеснуваше со децении, повторно почна да се зголемува во последните четири години.
И покрај ова, ВИ претставува можност за напредок. Се очекува усвојувањето на вештачката интелигенција да се зголеми во клучните сектори поврзани со ИЧР, вклучувајќи ги образованието, здравството и вработувањето.
Истражувачите на УНДП спроведоа анкета за да ги проценат мислењата за вештачката интелигенција и открија дека околу 60 проценти од испитаниците очекуваат технологијата позитивно да влијае на нивната работа и да создаде нови можности.
Оние што живеат во ниски и средни нивоа на развој беа особено заинтересирани: 70 проценти очекуваат вештачката интелигенција да ја зголеми нивната продуктивност, а две третини предвидуваат користење на вештачката интелигенција во образованието, здравството или работата во текот на следната година.
Во извештајот се наведуваат податоци од анкети кои покажуваат дека додека само 14,4 проценти од испитаниците во земјите со низок, среден и висок ИЧР користеле вештачка интелигенција во изминатиот месец, 66 проценти очекуваат да го сторат тоа во рок од една година.
Сепак, извештајот посочува на пречките во земјите со низок ИЧР. Многу земји би можеле да ги заобиколат традиционалните патишта на економски развој, преминувајќи директно од земјоделство кон услуги без да изградат силна производствена база. Овој „прескокнат чекор“ би можел да ги ограничи можностите за вработување и долгорочниот индустриски раст.
„Стеснувањето на патиштата за земјите со ниски и средни приходи е делумно поврзано со пристрасноста кон автоматизацијата на тековните дигитални трансформации“, се наведува во извештајот. „Но, вештачката интелигенција нуди нови опции ако се истражат можностите за дополнување, а не за замена на работата.“
Дури и додека земјите со пониски приходи ги прошируваат своите таленти, извештајот предупредува дека систематските празнини во компјутерската инфраструктура, пристапот до податоци и институционалната поддршка би можеле да доведат до нето загуби. Квалификуваните работници од овие земји би можеле да продолжат да мигрираат во економии со повисоки приходи во потрага по подобри можности.
Со децении, индикаторите за човечки развој покажуваа стабилна, нагорна крива, а истражувачите на ОН предвидоа дека до 2030 година, глобалната популација ќе ужива високо ниво на развој.
Овие надежи беа разбиени во последните години по период на исклучителни кризи како што е пандемијата Ковид-19 – а напредокот застана во сите региони во светот.
Извештајот за човечки развој, годишна публикација од Програмата за развој на ОН (УНДП), покажува дека нееднаквостите меѓу богатите и сиромашните земји се проширија четврта година по ред.
Глобалните притисоци, како што се зголемувањето на трговските тензии и влошувањето на должничката криза што ја ограничува способноста на владите да инвестираат во јавни услуги, ги стеснуваат традиционалните патишта кон развој.
„Ова забавување сигнализира многу реална закана за глобалниот напредок“, рече Ахим Штајнер, администратор на УНДП. „Ако бавниот напредок во 2024 година стане „нова нормалност“, таа пресвртница во 2030 година би можела да се пропушти за следните децении – правејќи го нашиот свет помалку безбеден, поподелен и поранлив на економски и еколошки шокови.“
(Фото: UNDP)
