Туристи или астронаути? Еве ја екипата што пристигна со СпејсИкс на Меѓународната Вселенска Станица

Капсула СпејсИкс со тројца клиенти кои плаќаат и поранешен астронаут на НАСА пристигна на Меѓународната Вселенска станица, завршувајќи ја првата етапа од оваа прва мисија од ваков вид, која ќе трае околу 10 дена. Мисијата беше лансирана од вселенскиот центар Кенеди во Флорида во петокот наутро. И вселенското летало, кое се одвои од ракетата откако стигна до орбитата, помина околу 20 часа слободно летајќи низ орбитата додека маневрираше поблиску до Меѓународната Вселенска Станица (ИСС).

Патувањето беше посредувано од стартапот Аксиом Спејс со седиште во Хјустон, Тексас, кој организира ракетни возења, обезбедува потребна обука и ги координира летовите до ИСС за секој што може да си го дозволи тоа. Сето тоа е во согласност со целта на американската Влада и на приватниот сектор за зајакнување на комерцијалната активност на ИСС и пошироко.

На оваа мисија, наречена AX-1, се Мајкл Лопез-Алегрија, поранешен астронаут на НАСА, кој е вработен во Аксиом, тој командува со мисијата; израелскиот бизнисмен Ејтан Стибе; канадски инвеститор Марк Пати; и магнатот за недвижнини од Охајо, Лери Конор. Лопез-Алегрија, ветеран од четири патувања во вселената помеѓу 1995 и 2007 година за време на неговото време со НАСА, командува со оваа мисија како вработен во Аксиом.

Откако стигнаа до ИСС со нивниот вселенски брод СпејсИкс Кру Драгон, тие им се придружија на седум професионални астронаути кои веќе се на вселенската станица – вклучувајќи тројца астронаути на НАСА, еден германски астронаут и тројца руски космонаути. Не е првпат клиентите кои плаќаат или на друг начин не-астронаути да ја посетуваат ИСС, бидејќи Русија во изминатите години продаваше места во своето вселенско летало Сојуз за различни богати баратели на возбуда.

Но, ова е прва мисија која вклучува екипаж целосно составен од приватни граѓани без активни членови на владиниот корпус на астронаути. Тоа е, исто така, прв пат приватни граѓани да патуваат до ИСС со вселенско летало произведено во САД.

Колку чинеше сето ова?

Аксиом претходно обелодени цена од 55 милиони долари по седиште за 10-дневно патување до ИСС, но компанијата одби да ги коментира финансиските услови за оваа специфична мисија – освен тоа што на прес-конференција минатата година кажа дека цената е во „десетици милиони“. Мисијата е овозможена со многу тесна координација меѓу Аксиом, СпејсИкс и НАСА, бидејќи ИСС е финансиран и управуван од владата.
И вселенската агенција откри некои детали за тоа колку ќе наплаќа за користење на својата 20-годишна орбитална лабораторија.

Само храната чини 2.000 долари дневно, по лице, во вселената. Добивањето резерви до и од вселенската станица за комерцијален екипаж е уште 88.000 до 164.000 долари по лице, дневно. За секоја мисија, носењето на потребната поддршка од астронаутите на НАСА ќе ги чини комерцијалните клиенти уште 5,2 милиони долари, а целата поддршка и планирање на мисијата што ги позајмува НАСА е уште 4,8 милиони долари.

Дали е безбедно да се оди на ИСС, со оглед на конфликтот во Русија?

Русија е примарен партнер на Соединетите Американски Држави на ИСС,  а вселенската станица долго време беше поздравена како симбол на соработката по Студената војна. Меѓутоа, американско-руските односи на теренот зафатија треска поради руската инвазија на Украина. Соединетите Американски Држави и нивните сојузници воведоа големи санкции кон Русија, а русите возврати на многу начини, вклучително и со одбивање да продаде руски ракетни мотори на американски компании. Шефот на руската вселенска агенција, Роскосмос, дури се огласи на социјалните мрежи за да се закани дека ќе се повлече од договорот ИСС.

И покрај сите проблеми, НАСА постојано се обидуваше да увери дека, зад сцената, НАСА и нејзините руски колеги работат заедно беспрекорно. „НАСА е свесна за неодамнешните коментари во врска со Меѓународната вселенска станица. Американските санкции и мерките за контрола на извозот продолжуваат да дозволуваат американско-руска цивилна вселенска соработка на вселенската станица“, рече администраторот на НАСА Бил Нелсон во неодамнешната изјава. „Професионалниот однос меѓу нашите меѓународни партнери, астронаутите и космонаутите продолжува за безбедноста и мисијата на сите на ИСС“.

Астронаути или туристи?

Ова е прашање што се задуши во заедницата за вселенски летови во моментов. Американската влада традиционално им доделува астронаутска титула, тнр. „крилја“ на сите кои патуваат повеќе од 50 милји над површината на Земјата. Но, комерцијалните астронаутски крилја – релативно нова ознака што ја додели Федералната управа за авијација – можеби нема да се делат толку либерално. Минатата година, FAA одлучи да ја прекине целата програма Commercial Space Astronaut Wings на 1 јануари 2022 година. Сега, FAA планира едноставно да ги наведе имињата на сите што летаат над прагот од 50 милји на веб-страница.
Дали е фер сè уште да се нарекуваат „астронаути“ на луѓето кои патуваат до вселената, е отворено прашање, а безброј набљудувачи – вклучително и астронаутите на НАСА – се наметнаа.

„Ако го врзувате задникот за ракета, мислам дека тоа вреди нешто“, изјави поранешниот астронаут на НАСА, Тери Виртс, за National Geographic на прашањето за ова прашање. „Кога бев пилот на Ф-16, не чувствував љубомора што пилотите од Цесна ги нарекуваат пилоти. Мислам дека сите ќе знаат дали сте платиле да бидете патници на петминутен суборбитален лет или дали сте командант на меѓупланетарно вселенско возило. Тоа се две различни работи“.

Ако го прашате екипажот на AX-1, тие не сакаат да бидат нарекувани „туристи“.
„Оваа мисија е многу поинаква од она што можеби сте го слушнале во некои од неодамнешните – особено суборбитални – мисии. Ние не сме вселенски туристи“, им рече Лопез-Алегрија на новинарите претходно овој месец, мислејќи на кратките суперсонични летови што ги компанијата на Безос, Blue Origin.

Екипажот беше подложен на обемна обука за оваа мисија, преземајќи голем дел од истите задачи како професионалните астронаути на обука. Но, факт е дека тројцата клиенти кои плаќаат на овој лет – Стибе, Пати и Конор – не беа избрани од група од илјадници апликанти и не посветуваат голем дел од својот живот на овој потфат.
Самата „Аксиома“ во минатото беше понепромислена за употребата на зборовите.
„Комерцијални човечки вселенски летови. Вселенски туризам. Како и да го наречете – тоа се случува. И наскоро“, напиша компанијата на својата веб-страница.

Што ќе прават додека се во вселената?

Секој од членовите на екипажот има список на истражувачки проекти на кои планираат да работат. Конор ќе направи некои истражувања за тоа како вселенските летови влијаат на остарените клетки, кои се клетки кои го прекинале нормалниот процес на репликација и се „поврзани со повеќе болести поврзани со возраста“, според Аксиом. Тоа истражување ќе биде направено во партнерство со клиниката Мајо и клиниката Кливленд.

Помеѓу ставките на списокот со задачи на Пати се некои дополнителни медицински истражувања, фокусирани повеќе на здравјето на децата, што тој ќе ги спроведе во партнерство со неколку канадски болници и некои иницијативи за заштита на свеста.
Стибе, исто така, ќе направи одредено истражување и ќе се фокусира на „образовни и уметнички активности за поврзување на помладата генерација во Израел и низ целиот свет“, според Аксиом.

Стибе лета во име на Фондацијата Рамон – непрофитно вселенско образование именувано по првиот израелски астронаут, Илан Рамон, кој загина во катастрофата во вселенскиот шатл Колумбија во 2003 година. Биографските белешки на Стибе за Аксиом велат дека тој и Рамон имале „блиско“ пријателство.

Во слободното време, екипажот ќе добие и можност да ужива во прекрасните погледи на Земјата. Ќе поделат нешто од својата храна со другите астронаути на бродот. Нивната храна беше подготвена во партнерство со познатиот готвач и филантроп Хозе Андрес. Нивните оброци „се потпираат на вкусовите и традиционалните јадења од родната Шпанија на командантот Лопез-Алегрија“, според Аксиом.