Аналитика
Глобалната економија се очекува да се стабилизира за прв пат по три години во 2024 година – но на ниво кое е слабо според неодамнешните историски стандарди, се вели во најновиот извештај на Светска банка за глобалните економски перспективи.
Глобалниот раст се предвидува да остане стабилен на 2,6% во 2024 година, пред да се искачи до просечните 2,7% во 2025-2026 година. Тоа е далеку под просекот од 3,1% во деценијата пред Ковид-19. Прогнозата имплицира дека во текот на 2024-2026 година, земјите кои колективно сочинуваат повеќе од 80% од светското население и глобалниот БДП сè уште ќе растат побавно отколку во деценијата пред Ковид-19.
Севкупно, економиите во развој се предвидува да растат во просек за 4% во текот на 2024-2525 година, малку побавно отколку во 2023 година. Се очекува растот на економиите со ниски приходи да се забрза до 5% во 2024 година од 3,8% во 2023 година. Сепак, предвидувањата за 2024 г. растот го одразува намалувањето на рејтингот во три од секои четири економии со ниски приходи од јануари досега. Во напредните економии, растот ќе остане стабилен на 1,5% во 2024 година пред да се зголеми на 1,7% во 2025 година.
„Четири години по пресвртите предизвикани од пандемијата, конфликтите, инфлацијата и монетарното затегнување, се чини дека глобалниот економски раст е стабилен“, рече Индермит Гил, главен економист на Групацијата Светска банка и виш потпретседател. „Сепак, растот е на пониски нивоа отколку пред 2020 година. Изгледите за најсиромашните економии во светот се уште позагрижувачки. Тие се соочуваат со казни нивоа на сервисирање на долгот, ограничување на трговските можности и скапи климатски настани. Економиите во развој ќе треба да најдат начини за поттикнување на приватните инвестиции, намалување на јавниот долг и подобрување на образованието, здравството и основната инфраструктура. Најсиромашните меѓу нив – особено 75-те земји кои ги исполнуваат условите за концесиска помош од Меѓународната асоцијација за развој – нема да можат да го сторат тоа без меѓународна поддршка“.
Оваа година, една од четири економии во развој се очекува да остане посиромашна отколку што беше во пресрет на пандемијата во 2019 година. Згора на тоа, јазот во приходите меѓу економиите во развој и напредните економии треба да се зголеми кај речиси половина од економиите во развој во текот на 2020-2024 година – највисок удел од 1990-тите. Приходот по глава на жител во овие економии – важен показател за животниот стандард – се очекува да порасне за 3,0% во просек до 2026 година, многу под просекот од 3,8% во деценијата пред Ковид-19.
Глобалната инфлација се очекува да се ублажи до 3,5% во 2024 година и 2,9% во 2025 година, но темпото на пад е побавно отколку што беше проектирано пред само шест месеци. Како резултат на тоа, се очекува многу централни банки да останат претпазливи во намалувањето на каматните стапки. Глобалните каматни стапки веројатно ќе останат високи според стандардите во последните децении – во просек околу 4% во текот на 2025-2026 година, што е приближно двојно повеќе од просекот од 2000-2019 година.
„Иако цените на храната и енергијата се умерени низ целиот свет, базичната инфлација останува релативно висока и би можела да остане таква“, рече Ајхан Косе, заменик главен економист на Светска банка и директор на групата „Проспектс“. „Тоа може да ги поттикне централните банки во големите напредни економии да го одложат намалувањето на каматните стапки. Опкружувањето на стапки „повисоко за подолго“ би значело построги глобални финансиски услови и многу послаб раст на економиите во развој“.
Најновиот извештај за глобалните економски перспективи содржи и две аналитички поглавја од актуелно значење. Првиот прегледува како јавните инвестиции може да се искористат за да се забрзаат приватните инвестиции и да се промовира економскиот раст. Тој открива дека растот на јавните инвестиции во економиите во развој е преполовен од глобалната финансиска криза, намалувајќи се на годишен просек од 5% во изминатата деценија. Сепак, јавните инвестиции можат да бидат моќен политички лост. За економиите во развој со широк фискален простор и ефикасни практики на трошење на владата, зголемувањето на јавните инвестиции за 1% од БДП може да го зголеми нивото на производство до 1,6% на среден рок.
Второто аналитичко поглавје истражува зошто малите држави – оние со население од околу 1,5 милиони или помалку – страдаат од хронични фискални тешкотии. Две петтини од 35-те економии во развој кои се мали држави се изложени на висок ризик од должнички проблеми или веќе се во него. Тоа е приближно двојно поголемо учество за другите економии во развој.
Потребни се сеопфатни реформи за справување со фискалните предизвици на малите држави. Приходите би можеле да се црпат од постабилна и посигурна даночна основа. Ефикасноста на трошењето може да се подобри — особено во здравството, образованието и инфраструктурата. Би можеле да се усвојат фискални рамки за управување со поголемата фреквенција на природни катастрофи и други шокови. Целните и координирани глобални политики, исто така, можат да помогнат овие земји да се стават на поодржлив фискален пат.
