Аналитика
Британскиот премиер Кир Стармер објави дека првите мали модуларни нуклеарни реактори (SMR) во земјата ќе се градат во северен Велс, на локацијата Вилфа на островот Англси (Јнис Мон). Таму ќе бидат поставени три реактори што ќе ги произведе британската компанија Rolls-Royce SMR, а владата најави инвестиција од 2,5 милијарди фунти.
SMR реакторите се релативно нова и сè уште нетестирана технологија, осмислена така што нуклеарните централи се произведуваат во фабрики, со што се намалуваат трошоците и се забрзува нивната инсталација. Rolls-Royce планира реакторите, секој со моќност од 470 мегавати, главно да се произведуваат во Дерби.
Паралелно, пишува „Гардијан“, владата најавила дека новата државна компанија „Great British Energy – Nuclear“ (GBE-N) ќе предложи потенцијални локации за дополнителни, поголеми нуклеарни реактори. Овие идни проекти би ја надополниле изградбата на двата големи реактори од 3,2 GW што француската државна компанија EDF веќе ги гради во Хинкли Поинт C во Сомерсет и Сајзвел C во Сафолк.
Лабуристичката влада предводена од Стармер силно се потпира на нуклеарната енергија како дел од стратегијата за производство на електрична енергија без емисии на јаглерод диоксид, но и како можност за создавање нова, силна извозна индустрија во мали и средни земји.
Одлуката, сепак, веднаш предизвикала тензии со администрацијата на Доналд Трамп. Вашингтон е незадоволен што Лондон ја преферираше британската технологија на Rolls-Royce SMR и ја заобиколи американската компанија Westinghouse Electric при изборот на производител за реакторите во Вилфа.
Уште пред официјалната објава од Лондон, американскиот амбасадор Ворен Стивенс излезе со изјава дека Велика Британија треба да „одбере поинаков пат“ во Велс.
„Крајно сме разочарани од оваа одлука, не само затоа што постојат поевтини, побрзи и веќе одобрени опции за обезбедување чиста, безбедна енергија на истата локација“, наведе Стивенс.
Напнатоста дополнително ја зголемува фактот што администрацијата на Трамп минатиот месец потпиша договор вреден 80 милијарди долари (61 милијарда фунти) со Westinghouse, компанија која претходно се соочи со финансиски проблеми, за изградба на серија поголеми реактори од истиот тип какви што се предлагаа и за Вилфа. Според договорот, американската администрација може да купи удел во Westinghouse, , пишува „Гардијан“.
„Ова е вистинскиот избор за Велика Британија“, изјавил извор близок до британската влада за „Гардијан“.. „Ова е нашата водечка SMR-програма, која обезбедува домашна чиста енергија преку британска компанија, и ја избравме најдобрата локација за тоа.“
Иако е малку веројатно интервенцијата на амбасадорот да ја смени судбината на проектот во Вилфа, таа може да влијае врз изборот на технологија за идните големи реактори. Се спомнува дека локациите Торнес (источно од Единбург) и Хантерстон (западно од Глазгов) се меѓу опциите што владата ги разгледува за нови гигаватни централи, и покрај противењето на Шкотската национална партија.
Вилфа има долга нуклеарна историја: таму се произведуваше електрична енергија од 1971 до 2015 година, кога беше затворен последниот реактор. Јапонската Hitachi подоцна се обиде да изгради нова централа, но проектот пропадна во 2019 година поради неуспешни преговори за финансирање со владата. Локацијата потоа ја купи GBE-N.
Стармер изјави дека Велика Британија „некогаш беше светски лидер во нуклеарната енергија, но години на занемарување и инерција значеа дека места како Англси останаа разочарани и запоставени“. Според него, новата влада не само што го запира падот, туку „обезбедува илјадници работни места за иднината, поттикнува милијарди инвестиции и гарантира пониски сметки за енергија на долг рок“.
Но, не се сите во Обединетото Кралство воодушевени од изборот на три помали реактори наместо една голема гигаватна централа. Шерон Греам, генерален секретар на синдикатот Unite, смета дека таквиот пристап ќе биде промашување, бидејќи нема значително да го зголеми бројот на работни места за британските работници и ќе ја ослаби енергетската безбедност на земјата.
Од друга страна, за Rolls-Royce ова е уште една значајна потврда. Производителот на млазни мотори, кој е дел од индексот FTSE 100, во јуни беше избран како претпочитан инвеститор на владата, а сега добива и прва конкретна локација во Велика Британија.
Rolls-Royce има мнозински удел во Rolls-Royce SMR, заедно со катарскиот суверен фонд, француската BNF Resources, американската енергетска компанија Constellation и чешката ЧЕЗ, која размислува да нарача до шест од овие реактори. Компанијата веќе има над 1.000 вработени и се трка да ја пласира својата технологија и во Чешка, каде се разгледува инсталација во нуклеарната централа Темелин, пишува „Гардијан“.
Том Грејтрекс, извршен директор на Здружението за нуклеарна индустрија, вели дека проектот во Вилфа претставува „возбудлива можност за британската технологија, домашниот синџир на снабдување и квалификуваната работна сила“. За да се обезбеди стабилен и предвидлив микс на електрична енергија, според него ќе бидат потребни и големи и мали реактори, како и соработка со сојузници, вклучувајќи ги и САД, во идните проекти.
