Аналитика
Рускиот државен енергетски гигант Газпром ја прекина испораката на Австрија откако алпската земја се закани дека ќе одземе дел од гасот како компензација за договорниот спор што го доби. Со ова се разгори гасниот спор на Европската Унија со Русија.
Австриското претпријатие за комунални услуги ОМВ објави во соопштение дека не била Австрискиот министер за надворешни работи, Александар Шаленберг, ја обвини Москва дека „уште еднаш ја користи енергијата како оружје“.
Урсула фон дер Лајен, претседател на Европската комисија, рече дека рускиот претседател Владимир Путин се обидува да ги „уцени“ Австрија и блокот. Таа рече дека Европската Унија е „подготвена за ова и подготвена за зимата“.
Австрија, заедно со Унгарија, Словачка и Чешка, сè уште е во голема мера зависна од Русија за гас. Виена соопшти дека има доволно залихи за да го покрие недостатокот. ОМВ минатата недела соопшти дека домашното складирање на гас е на повеќе од 90%.
Но, цените на природниот гас во ЕУ се искачија на највисоко ниво за една година, бидејќи трговците добија ветер од влошениот спор. Помеѓу четвртокот и вторникот, цените се зголемија за повеќе од 7% до 46,63 евра (49,34 долари) за мегават-час (MWh).
Во јануари 2023 година, ОМВ побара арбитража од Меѓународната стопанска комора, велејќи дека рускиот гасен гигант предизвикал прекини во снабдувањето во екот на енергетската криза на ЕУ што избувна откако Русија ја започна својата целосна инвазија на Украина една година порано.
Русија, историски најголемиот снабдувач на природен гас на Европската Унија, значително го намали протокот на гасоводот во 2022 година, наведувајќи технички проблеми и спорови за плаќање, додека бараше политички потпора во лицето на меѓународните санкции по инвазијата на Украина, пишува Дојче Веле.
Со оглед на тоа што се потпираа на Русија за до 40% од нивните испораки на гас, земјите од ЕУ се обидоа да подредат алтернативни резерви и да го зголемат складирањето на гас бидејќи цените вртоглаво растеа. Во август 2022 година, холандскиот репер за гас TTF се искачи на над 300 евра по MWh.
Неодамна, Меѓународната стопанска комора со седиште во Париз пресуди во корист на ОМВ, доделувајќи му на австриското претпријатие 230 милиони евра отштета, плус камати и трошоци, соопшти компанијата.
Меѓународната стопанска комора е орган признат за решавање на меѓународни трговски спорови, а неговите одлуки се обврзувачки за сите страни. МКС претходно пресуди во корист на германската Унипер, давајќи ѝ право на отштета од над 13 милијарди евра поради неиспорака на руски гас.
ОМВ во соопштението посочува дека ќе ја „поврати досудената отштета“ со „компензирање на своите побарувања од фактурите според австрискиот договор за снабдување со гас со Гаспром експорт“. Компанијата предупреди на можно „влошување на договорните односи“ со Гаспром, за што призна дека може да доведе до „потенцијален прекин на снабдувањето со гас“.
Енергетската криза во 2022 година го остави пазарот на гас на Европската унија многу чувствителен на проблеми со снабдувањето, со какви било дополнителни прекини кои веројатно ќе ги зголемат цените.
Во 2024 година, како што пишува Дојче Веле, побарувачката за греење низ Европа се зголеми како резултат на пониските температури. Иако капацитетите за складирање гас на ЕУ беа полни 95% на 1 ноември, новинската агенција Ројтерс објави дека, пред зимата, повлекувањето на гасот започна порано отколку во 2023 година
Пред овој ред, увозот на гас на Австрија од Русија сочинуваше 80% од испораките. Алфонс Хабер, шефот на енергетскиот регулатор на земјата Е-Контрол, рече дека испораките на Гаспром се намалени за меѓу 12 и 15 отсто поради спорот, но инсистираше на тоа дека „домовите нема да бидат ладни ниту оваа, ниту следната зима“, дури и ако Русија ги намали испораките во целост.
Спорот се влошува со претстојното затворање на транзитните гасоводи во Украина, преку кои Австрија, Унгарија и Словачка добиваат голем дел од својот руски гас. Киев одби да го обнови договорот за транзит на гас со Москва како дел од напорите за намалување на економските врски со Русија, па тој ќе истече на крајот на годината. Украина заработува транзитни такси во вредност од 0,5% од бруто домашниот производ (БДП) на земјата разурната од војна.
Некои аналитичари веруваат дека обемот на рускиот гас преку Украина до Австрија би можел да биде речиси преполовен доколку спорот со Гаспром се влоши, бидејќи следната исплата на ОМВ треба да се случи на 20 ноември.
„ОМВ може да ја задржи оваа следна исплата, која би била околу 213 милиони евра, но тоа може да го поттикне Гаспром веднаш да го прекине договорот“, изјави за Фајненшл тајмс Том Марзек-Мансер, шеф за анализа на гас во консултантската компанија ICIS .
Раскинувањето на договорот за транзит може дополнително да го наруши снабдувањето со руски гас за земјите од ЕУ кои се потпираат на оваа рута.
Европската Унија работи на алтернативи, вклучително и евентуален договор за размена на гас со Азербејџан, според кој земјите од ЕУ ќе продолжат да купуваат руски гас без да мора да преговараат со Кремљ. Критичарите велат дека предлозите ќе ги поткопаат западните санкции кон Москва и ќе ја продолжат зависноста на Европа од руската енергија.
Засега рускиот гас се уште тече кон ЕУ. Руската новинска агенција ТАСС го цитираше Газпром дека севкупното снабдување во Европа е непроменето, што укажува на тоа дека се пронајдени нови европски купувачи.
Новинската агенција Ројтерс објави дека австрискиот гас најверојатно се пренасочува кон Словачка, Унгарија и Чешка, а помали количини ќе одат во Италија и Србија.
